Seria: Jak czytać i rozumieć Biblię?
Neutralna
interpretacja?
Myślenie, że
możemy w sposób neutralny podejść do tekstu i interpretacji jest błędny. Każdy
ma wstępne założenie i to decyduje o tym, w jaki sposób dojdziemy do tekstu.
Holendersko-amerykański
reformowany teolog Cornelis van Til podkreślał, że istnieje antyteza, innymi
słowami, że istnieje zasadnicza różnica między wierzącym a niewierzącym.[1]
To pojęcie ma dużo znaczenia, gdyż wierzący i niewierzący mają zupełne inne
podejście do Biblii. Dla niewierzących Biblia stanowi historyczną i religijną księgę
napisaną przez ludzkich autorów, którzy mogą się mylić. Dla nich Biblia jest
księgą opisująca, jak ludzie kiedyś widzieli lub doświadczali swoją wiarę. Dla
wierzącego natomiast Biblia jest nieomylnym Słowem Bożym, objawieniem samego
Boga Stworzyciela, w której objawił historię zbawienia, Ewangelię Jezusa
Chrystusa.
W interpretacji
Pisma Świętego używamy metody świeckiej hermeneutyki, ale należy przy tym mieć
świadomość, że istnieje zasadnicza różnica miedzy wierzącymi a niewierzącymi.
Poza tym należy mieć świadomość, że Biblii nie można postrzegać i interpretować
jak inne teksty literackie lub historyczne. Biblia nie jest księgą mówiącą o
Bogu lub o wierze, Biblia też nie zawiera Słowa Bożego (zapisanego przez ludzi),
lecz Biblia jest Słowem Bożym, co oznacza, że jest nieomylnie i ma
autorytet.
Koło
hermeneutyczne
Słowo Boże
jest nieomylne i stanowi Prawo Boże. Dlatego Biblia jest najwyższym autorytetem
dla człowieka i źródłem zasad hermeneutycznych, używanych do interpretowania
Biblii. Wydaje się może, że jest to zamknięte koło: zasady, które pochodzą z
Biblii potwierdzają, że Biblia jest prawdą, a Biblia potwierdza, że zasady
biblijne są prawdą.
Skoro neutralne
podejście do tekstu jest niemożliwe i każdy ma wstępne założenia, musimy też
wnioskować, że zasady interpretacji nie są neutralne.
Historia
badania literatury pokazuje, że w każdym czasie inaczej interpretowano
literaturę z powodu zmieniającej się kultury i założeń wstępnych. Tak samo
niektórzy teologowie i chrześcijanie interpretują inaczej Pismo Święte, niż np.
100 lat temu. Obecnie w pewnych kręgach przyjmuje się, by uznawać, że Biblia
nie zakazuje ślubów homoseksualnych itp. w ten sposób zmienia się znaczenie dla
wierzącego. Pismo Święte jest jednak stałe. Słowo Boże nie zmienia się, nie ma
dzisiaj innego znaczenia w życiu niż w przeszłości.
Dlatego należy
szukać zasady interpretacji w samym Piśmie Świętym, zamiast w kulturze i nauce,
zmieniających się w każdym pokoleniu. Dlatego nie mamy innego wyjścia,
potrzebujemy Biblii, jako przewodnika, aby móc oczyścić nasze zasady hermeneutyczne.[2]
Niewierzący
twierdzą, że autorzy tekstu Biblii pisali w swoich kontekstach kulturowych i
historycznych, dlatego należy, według nich, nie traktować ich w sposób absolutny,
lecz wyciągać prawdy z tych historycznych tekstów. W ten sposób wielu usuwa z
przesłania Biblii wszystko, co nie jest akceptowane w obecnej kulturze,
skutkiem tego kościół staje się podobny do otaczającej go kultury.
Egzegeza,
hermeneutyka i teologia
Do właściwego
zrozumienia Pisma Świętego niezbedna jest egzegeza, hermeneutyka i teologia. Egzegeza
skupia się na konkretnym tekscie, hermeneutyka na metodach interpretacji a
teologia na tematach teologicznych.[3]
Jeśli jeden z
tych elementów zbyt dominuje, powstają poważne problemy w interpretacji.
Egzegeza teologia
hermeneutyka
Powyższy schemat
należy rozumieć w sposób następujący:
Egzegeza àteologia: egzegeza pomaga, aby budować
właściwą teologię na konkretnych tekstach.
Teologia à egzegeza: teologia pomaga, aby nie
zapomnieć o teologicznej jedności. Teologia pomaga nam rozumieć Trójcę Świętą.
Egzegeza à hermeneutyka: biblijne przykłady
interpretacji pomagają w rozumieniu, np. inne twierdzenia w Biblii o Bogu
pomagają zrozumieć nam tekst.
Hermeneutyka à egzegeza: hermeneutyka podaje reguły, jak
interpretować konkretny tekst.
Teologia à hermeneutyka: doktryna o człowieku, o
Bogu, o grzechu. Teologia pomaga nam, aby jasno i jednoznacznie określić
teologię w tekście.
Hermeneutyka à teologia: hermeneutyka daje reguły, aby
budować dobrą i biblijną teologię.
Interpretacja
i znaczenie
Interpretacja
oznacza wyrażenie znaczenia tekstu poprzez słowo lub pismo.[4]
Ta definicja zakłada, że istnieje poprawna i niepoprawna interpretacja jakiegokolwiek
tekstu. Poprawna interpretacja oznacza, że wyrażamy znaczenie tekstu zgodnie z
tym, co autor chciał komunikować.[5]
Niepoprawna interpretacja jest wyrażeniem czegoś innego, niż autor chciał
komunikować, jako jego zdanie.
Przy czytaniu,
zawsze czytamy i rozumiemy pojedyncze słowa i zdania w ich kontekście, czyli w
relacji z innymi słowami, frazami i zdaniami. Zawsze chcemy zrozumieć, co autor
miał na myśli, chociaż ten proces jest zazwyczaj nieświadomy.
Przy każdym
tekście decydujemy, w jaki sposób czytamy i intepretujemy. Jeśli jestem w
sklepie to nie będę interpretować listy zakupów, jako wiersz. Jeśli czytam
poezję, nie traktuje jej jako opowieść, opisujacą prawdziwe wydarzenia. Jeśli
czytam bajkę, wiem, że opisane wydarzenia nie są prawdą w sensie historycznym,
ale że bajka komunikuje inny rodzaj prawdy (np. morał).
Zazwyczaj nie
musimy długo zastanawiać się, ponieważ rozpoznajemy gatunki literackie tekstu
(lista zakupów, artykuł w gazecie, poezja, bajka, opowieść, itp.).
Problemem
jest, że wielu chrześcijan, którzy w codziennym życiu są w stanie doskonale rozróżnić
różne rodzaje tekstów i odpowiednio je zinterpretować, kiedy czytają Biblii
nagle już nie rozróżniają między gatunkami literackimi twierdząc, że należy
wszystko czytać dosłownie.
Egzegeza
Egzegeza oznacza
znalezienie znaczenia poszczególnych tekstów w ich oryginalnym kontekście.[6]
Egzegeza to uważne, systematyczne studiowane Pisma mające na celu odkrycie
pierwotnego znaczenia tekstu.[7]
Egzegeza próbuje więc odkryć, jak pierwsi słuchacze rozumieli dany tekst oraz
co autor chciał komunikować pierwszym słuchaczom.
Egzegeza
zakłada dobrą znajomość języka, w którym tekst został napisany (w przypadku
Biblii: hebrajski, aramejski i grecki). Większość chrześcijan nie posiada takiej
znajomości, co nie oznacza, że nie są w stanie dojść do znaczenia tekstu.
Należy tylko mieć świadomość, że nie jesteśmy specjalistami, więc nie możemy
myśleć, że samodzielnie rozwiążemy wszystkie problemy w interpretacji.
Zanim
skorzystamy z pomocy specjalistów (np. komentarzy lub innych książek),
powinniśmy sami przeczytać tekst gruntownie i więcej razy. Przy uważnym czytaniu
tekstu oraz jego kontekstu (czyli całej księgi, w której występuje dany tekst),
jesteśmy sami już w stanie odkryć wiele, co pomaga nam rozumieć tekst.
Musimy uczyć
się myśleć w sposób egzegetyczny.[8]
Kluczem do tego jest, aby uczyć się samodzielnie czytać tekst dokładnie i
zadawać właściwe pytania, aby dojść do znaczenia. Problemem jest, że wiele osób
nie umie dobrze czytać ze zrozumieniem i to jest czestym powodem złego
rozumienia.
W innych
częściach tego kursu oraz w następnym kursie pokazujemy, jak można w taki
sposób czytać tekst, aby dojść do zrozumienia.
Hermeneutyka
Hermeneutyka zajmuje
się zasadami i praktyką procesu interpretacji[9]
oraz tym, jak możemy znaleźć znaczenie w tekście[10].
Nie chodzi tylko o znaczenie dla pierwszych słuchaczy, ale też dla nas dzisiaj
w naszej sytuacji.
Czytamy Biblię,
nie po to, aby zaspokoić naszą ciekawość o dawnych czasach lub religiach, lecz
czytamy, ponieważ jest to Słowo Boże, w którym Bóg Stworzyciel objawił się nam.
Ponieważ Biblia jest Słowem Bożym, ma to znaczenie dla nas dzisiaj, gdyż w ten
sposób Bóg objawił Kim jest, kim my jesteśmy, jaka jest nasza sytuacja oraz jak
możemy zostać zbawieni i pojednani z Nim.
W hermeneutyce
chcemy kontekstualizować tekst. To znaczy, że, po ustaleniu znaczenia tekstu dla
autora i dla pierwszych słuchaczy, chcemy ustalić, jakie znaczenie i przesłanie
tekst ma dla nas dzisiaj w naszym kontekście, w naszej kulturze i sytuacji.
Niestety zbyt
wielu chrześcijan uważa, że nie ma potrzeby egzegezy. Od razu zastosowują tekst
Biblii do siebie i do swojej sytuacji, co często prowadzi do problemów i
głoszenia nauczania niezgodnego z Biblią.
Wśród liberalnej
teologii popularny jest postmodernistyczny nurt hermeneutyczny, głoszący, że to
czytelnik daje (lub dodaje) znaczenie do tekstu. W ten sposób interpretacja
jest bardzo subiektywna i tekst może mieć całkiem inne znaczenie niż to co autor
miał to na myśli.[11]
Niestety takie
podejście, chociaż raczej nieświadome, można też postrzegać wśród konserwatywnych
i ewangelikalnych chrześcijan. Każda interpretacja tekstu, która dodaje
znaczenie do tekstu, którego tekst pierwotny nie miał, jest fałszywą
interpretacją.
Nigdy nie
możemy zapomnieć, że tekst Biblii nie może oznaczać czegoś, czego nigdy nie
oznaczał.[12] Dlatego
zawsze musimy odkryć to znaczenie zamiast wkładania do tekstu znaczenia, które
nam pasuje, lub nam się wydaje właściwe. Nie my jesteśmy standardem prawdy
tekstu, lecz autor tekstu ustala jego znaczenie.
To nie
zaprzecza faktowi, że tekst może mieć głębsze znaczenie, lub więcej znaczeń,
ale to musi wynikać z samego tekstu Biblii w kontekście całego Pisma Świętego.
Np., prorok w Starym Testamencie głosząc nadejście Mesjasza, nie wiedział w
szczegółach, Kim on dokładnie będzie a o ukrzyżowaniu w ogóle nie myślał; w
świetle Nowego Testamentu mamy głębsze rozumienie tekstu niż sam prorok. Jednak
taka interpretacja została dana przez same Pismo, czyli przez ostatecznego
Autora Pisma Świętego, którym jest Bóg.
Podsumowując
prezentujemy poniżej kilka błędów w interpretacji Biblii:
Ø Zastosowanie bez
egzegezy.
Chrześcijan próbuje żyć według Słowa Bożego, bez
dokładnego badania, co tekst naprawdę oznacza. Jest to bardzo powszechny
problem, który może mieć daleko idące konsekwencje.
Ø Zastosowanie bez
rozumienia tekstu
Chrześcijanin może szukać w Biblii tekstów, które
‘udowadniają’ jego twierdzenia, udowadniają to, w co już wierzył. Wtedy nie
Biblia decyduje o tym, jak wierzy, lecz odwrotnie, dopasowuje Biblię do swoich
poglądów. Nieraz twierdzenie, które wierzący chce udowadnić jest samo w sobie
dobre, i wydaje się wtedy nieszkodliwe. Mimo to jest to niebezpieczne, gdyż
udowadnia rzeczy w Biblii, których ona wcale nie uczy.
Ø Egzegeza bez
zastosowania
Chrześcijan może próbować zrozumieć tekst w jego
oryginalnym kontekście, ale nic dalej z tym nie robi. Rozumienie Biblii może
być właściwe, ale nie jest wtedy niczym więcej niż teoretyczną wiedzą nie posiadającą
znaczenia dla jego życia i wiary.
W innych miejscach
omawiamy bardziej obszernie te problemy.
Artykuł w formacie PDF tutaj.
[1] Vern Poythress,
„Biblical Hermeneutics,” s. 9 w: Lillback, ed., Seeing Christ in All of
Scripture (Philadelphia: WSP, 2016).
[2] Poythress, “Biblical
Hermeneutics,” s. 12.
[3] Poythress, Powerpoint
do kursu hermeneutyki: “Foundations in Biblical Interpretation” pt 2, Materiały
kursu można znaleźć tu: http://campus.wts.edu/~vpoythress/nt123/nt123.html
[4] Robert L. Plummer, 40
Questions About Interpreting the Bible, s. 79.
[5] Obecnie w hermeneutyce
istnieją różne szkoły, niektórzy uważają, że znaczeniem nie jest koniecznie to,
co autor chciał komunikować. Innymi słowami, znaczenie tekstu może być w
intencji autora, ale też w samym tekście lub też zostaje ‘stworzone’ przez
czytelnika. Różne podejścia hermeneutyki zostały obszernie omówiane w: Robert
L. Plummer, 40 Questions About Interpretation, s. 127-132 oraz w: Kevin
J. Vanhoozer, Is There a Meaning in this Text? (Zondervan / IVP / Apollos,
1996).
[7] Fee, Stuart, Jak czytać
Biblię? s. 17.
[8] Fee, Stuart, Jak
czytać Biblię? s. 17.
[9] Poythress, Reading
the Word of God in the Presence of God, s. 36.
[10] Vanhoozer, Is
there a Meaning in this Text, s. 19.
[11] Jest to bardzo obszerny i
złożony problem. Patrz: Vanhoozer, Is There a Meaning in This Text?, rozdz. 2-4,
s. 37-196.
