Pierwsze przykazanie

Studium Biblijne
Księga Powtórzonego Prawa 6,1-15

¹ A to są przykazania, ustawy i prawa, których Pan, wasz Bóg, nakazał wam uczyć, abyście je pełnili w ziemi, do której się przeprawiacie, aby ją posiąść. ² Abyś był przejęty czcią dla Pana, Boga twego, przestrzegając po wszystkie dni twego życia wszystkich jego ustaw i przykazań, które Ja dziś nakazuję tobie, twoim synom i wnukom, i abyś żył długo. ³ Słuchaj ich, Izraelu, i starannie je wykonuj, aby ci się dobrze powodziło i abyście się rozmnożyli bardzo w ziemi opływającej w mleko i miód, jak ci przyrzekł Pan, Bóg twoich ojców.

⁴ Słuchaj, Izraelu! Pan jest Bogiem naszym, Pan jedynie!

⁵ Będziesz tedy miłował Pana, Boga swego, z całego serca swego i z całej duszy swojej, i z całej siły swojej. ⁶ Niechaj słowa te, które Ja ci dziś nakazuję, będą w twoim sercu. ⁷ Będziesz je wpajał w twoich synów i będziesz o nich mówił, przebywając w swoim domu, idąc drogą, kładąc się i wstając. ⁸ Przywiążesz je jako znak do swojej ręki i będą jako przepaska między twoimi oczyma. ⁹ Wypiszesz je też na odrzwiach twojego domu i na twoich bramach.

Izrael po długiej podróży przez pustynię nareszcie stanął pod granicami ziemi obiecanej - Kanaanu. Izraelici żyli jako niewolnicy w Egipcie, bez perspektywy na wolność. Ale PAN Bóg, który zawarł już przymierze z ich przodkami: Abrahamem, Izaakiem i Jakubem, wyzwolił ich w cudowny sposób z niewoli egipskiej. Na pustyni, przy górze Synaj, Bóg zawarł przymierze z ludem Izraela, dając im jednocześnie swoje przykazania - Dekalog (Ks. Wyjścia 19-20).

Przykazania nie mają na celu utrudniania człowiekowi życia, lecz wręcz przeciwnie - ich celem jest dobre i szczęśliwe życie człowieka.

Teraz u granic ziemi Kanaan Mojżesz powtarza wszystkie prawa Boże.

W poprzednim rozdziale Mojżesz powtórzył Dziesięć Przykazań - Dekalog (5,6-21, por. Ks. Wyjścia 20,1-17). W rozważanym fragmencie podkreślany jest fundament wiary Izraela, mianowicie: unikalność Boga oraz wymaganie lojalności Izraela wobec Boga. Jest to w sumie pierwsze przykazanie, które mówi, że jest tylko jeden Bóg i nie ma innych bogów (por. Ks. Powt. Prawa 5,6-7).

Wersety 4-9 zawierają tzw. Shema Izrael, podstawowe wyznanie wiary żydowskiej.

Werset 4 można tłumaczyć jak: Słuchaj, Izraelu! Pan jest Bogiem naszym, Pan jedynie! Ale także w następujący sposób: Słuchaj, Izraelu! Pan jest Bogiem naszym, Pan jest jeden!

Hebrajski wyraz użyty tu wyraża zarazem unikalność jak i jedność Boga.

Każdy pobożny Żyd codziennie recytuje te słowa, razem z innymi tekstami (Ks. Powt. Prawa 6,4-9; 11,13-21; Ks. Liczb 15,37-41). Także Jezus nawiązuje do tych słów, jako podsumowania Prawa Bożego (Ew. Marka 12,29-30; Ew. Mateusza 22,37 i Ew. Łukasza 10,27).

W wydarzeniach opisanych w Księdze Wyjścia, Izrael już doświadczył unikalności Boga. Zostali wyzwoleni z Egiptu, a bogowie egipscy nie mogli nic uczynić, aby ich zatrzymać. PAN Bóg Izraela jest wszechmocny i jest jedyny.

Izraelici śpiewali Kto jest pośród bogów równy Tobie, Panie (Ks. Wyjścia 15,11). Nikt bowiem nie jest równy PANU Bogu.

PAN Bóg zapewnia, że nie istnieje inny bóg, aby Jemu samemu mógł zaprzeczyć i przeciwdziałać. Jeżeli Bóg składa obietnicę, nie ma silniejszego boga, aby dać inną obietnicę.

To ogromny kontrast z innymi religiami tych czasów, gdzie istniała wiara w wielu bogów, nawzajem sobie zaprzeczających. W poczuciu ludzi życie było niepewne, gdyż w razie walki i kłótni między bogami, życie człowieka było zagrożone. Jeżeli jeden bóg coś obiecał, drugi, silniejszy bóg, mógł obiecać coś innego. Izrael jako jedyny naród posiadał ‘tylko’ jednego Boga, co było w ówczesnych czasach unikalne.

Unikalność i wyjątkowość stanowiło też zagrożenie dla tego narodu. Nie jest bowiem łatwym pozostanie innym niż większość. Dlatego też Mojżesz tak ostro ostrzega, aby wytępić innych bogów z Kanaan: Nie pójdziecie za innymi bogami, za bogami ludów, które są na około was, ¹⁵ gdyż pośród ciebie jest Pan, Bóg twój, Bóg zazdrosny (Ks. Powt. Prawa 6,14).

Będziesz miłował PANA, Boga swojego (w.5). Te słowa stanowią centrum całej Księgi Powtórzonego Prawa. Można powiedzieć, że cała Księga Powtórzonego Prawa stanowi komentarz do tego właśnie przykazania miłowania Boga.

Przykazanie miłości jest unikalne. W żadnej innej religii nie znajdziemy nakazu aby miłować Boga. W innych religiach chodzi o posłuszeństwo, o dobre uczynki, o poddanie się, ale nie znajdziemy w nich miłości do bogów, jako centralnego elementu wiary.

W związku małżeńskim mąż i żona kochają się wzajemnie, ale nie dlatego, że jest to ich obowiązkiem, lecz dlatego, ponieważ oboje tego chcą i zależy im na wzajemnej relacji. Ta miłość jest też ekskluzywna: nie można kochać w ten sposób dwóch osób na raz.

Kochający mąż i żona spędzają dużo czasu razem, ponieważ pragną coraz lepiej się poznać, chcą wiedzieć kim są, każde z nich, jaka jest ich historia życiowa.

Podobnie jest też z nami, w naszej relacji z Bogiem. Bóg Stworzyciel zna nas, jak nikt inny – przecież On nas stworzył. On miłuje nas i dlatego chce, abyśmy Go poznali.

Miłość zawsze potrzebuje drugiej osoby. Relacja miłości może zaistnieć tylko wtedy, gdy miłość jednej znajdzie odpowiedź w miłości drugiej osoby. Dlatego Bóg pragnie naszej miłości i chce abyśmy spędzali czas z Nim i Go coraz lepiej poznawali.

Podobnie jak mąż kochający swą żonę chce czynić to, co jej się podoba, podobnie wierzący chce czynić wolę Bożą. Miłość do Boga wyraża się w radosnym posłuszeństwie, w radosnym spełnianiu Prawa Bożego. Posłuszeństwo Prawu Bożemu wyrażane w ten sposób nie jest legalizmem, lecz jest odpowiedzią ludzką na miłość Bożą. (Por. Psalm 119, który rozwija ten temat).

Prawo Boże, czyli Słowo Boże, powinno być w naszym sercu. Dla nas serce jest miejscem emocji, ale wg hebrajskiego sposobu myślenia serce było miejscem, gdzie mieści się intelekt człowieka.

Bóg chce, abyśmy rozważali Słowo Boże, dzień i noc. Tylko jeśli rozumiemy Słowo Boże, jesteśmy w stanie je spełnić.

Będziesz je wpajał w twoich synów – używany tu hebrajski wyraz oznacza ostrzenie, podobnie jak ostrzy się kosę lub sierp. Forma gramatyczna podkreśla powtarzanie się czynności (por. Ks. Powt. Prawa 4,9). Można byłoby to też tłumaczyć: będziesz to wkuwać w swoje dzieci.

Bóg zawarł przymierze nie tylko z Izraelitami, którzy w tym momencie żyli, ale także z następnymi pokoleniami. Znakiem przynależności do tego przymierza było obrzezanie.

Dlatego Mojżesz podkreśla w tym tekście jak ważne jest przekazywanie wiary i wiedzy o Bogu dzieciom.

Apostoł Paweł w Liście do Rzymian podkreśla, że także my - chrześcijanie - zostaliśmy przez wiarę w Jezusa Chrystusa włączeni do Izraela, w przymierze z Abrahamem (Rzymian 4,9-12).

Podobnie jak Izrael, który został wyzwolony z niewoli egipskiej, my zostaliśmy wyzwoleni z mocy ciemności i przeniesieni do Królestwa umiłowanego Syna (Kolosan 1,13).

Słowa wypowiedziane przez Mojżesza przed trzema tysiącami lat są wciąż bardzo aktualne.

Także nas obowiązuje nakaz, aby przekazać Słowo Boże naszym dzieciom, aby też oni poznali Kim jest Bóg i jaka jest Jego wola.

Powinniśmy o Prawie Bożym mówić przebywając w swoim domu, idąc drogą, kładąc się i wstając.

Mojżesz zachęca, aby Słowo Boże było tematem naszych rozmów w domu i na ulicy, w gronie rodzinnym i z przyjaciółmi, ale nawet z obcymi. I to od początku dnia, kiedy wstajemy, aż do końca dnia, kiedy kładziemy się spać, czyli krótko mówiąc zawsze i wszędzie.

Prawo Boże ma przesiąkać każdy aspekt naszego życia (por. Ks. Przysłów 6,20-22).

Prawo Boże powinniśmy przywiązać jako znak do swojej ręki i będą jako przepaska między twoimi oczyma oraz wypisać na odrzwiach twojego domu (w. 8-9).

Ortodoksyjni Żydzi traktują ten werset poważnie i dosłownie. Posiadają tzw. tefiliny - małe skrzyneczki zawierające teksty z Prawa Bożego (Ks. Wyjścia 13,1-10, 11-16; Ks. Powt. Prawa 6,4-9; 11,13-21), które przywiązują na czole i rękach podczas modlitwy oraz tzw. mezuzy - małe rurki, zawierające pergamin z tekstami z Tory (Ks. Powt. Prawa 6,4-9; 11,13-21) umocowane na futrynie drzwi. Archeolodzy odkryli tefiliny i mezuzy pochodzące z okresu I i II w. p.n.e.

Są to formy zewnętrzne, które mogą być dobre i pomocne, ale mogą też stać się pustymi formami i rytuałami. Istotnym jest to, co takie znaki oznaczają i na co wskazują.

Prawo Boże powinno znajdować się u nas na czole (dosłownie między oczami), czyli, że dla każdego kto nas spotyka musi być jasnym, że żyjemy według Prawa Bożego. Prawo powinno być na naszych rękach: we wszystkim co czynimy musi być jasnym, że żyjemy według Słowa Bożego.

Słowo Boże powinno kierować nami kiedy pracujemy, kiedy robimy zakupy lub oglądamy telewizję, kiedy wypełniamy PIT lub rozmawiamy z naszym sąsiadem. Słowo Boże powinno kierować naszym całym życiem, powinno być w praktyce obecne w każdym aspekcie i momencie naszego życia.

Biblia jest Słowem Bożym, który głosi nam Kim jest Bóg i co On – zwlaszcza dla nas - uczynił. Słowo Boże zawiera ewangelię, głoszącą nam zbawienie, nam i naszym dzieciom.

Drugie przykazanie

Studium Biblijne
Księga Powt. Prawa (5. Mojż.) 4,9-20

⁹ Tylko strzeż się i pilnuj swojej duszy, abyś nie zapomniał tych rzeczy, które widziały twoje oczy, i aby nie odstąpiły od twego serca po wszystkie dni twojego życia, ale opowiadaj o nich swoim synom i synom swoich synów ¹⁰ o dniu, w którym stanąłeś na Horebie przed Panem, twoim Bogiem, kiedy to Pan rzekł do mnie: Zgromadź mi lud, a Ja obwieszczę im moje słowa, aby nauczyli się bać się mnie przez wszystkie dni swego życia na ziemi i aby nauczali tego swoich synów. ¹¹ Wtedy przystąpiliście i stanęliście u stóp góry - a góra ta płonęła ogniem aż do samego nieba, w ciemnościach, chmurach i mgle. ¹² I przemówił Pan do was z tego ognia; głos słów słyszeliście, lecz postaci żadnej nie widzieliście, był tylko sam głos. ¹³ I oznajmił wam swoje przymierze, które nakazał wam zachowywać: dziesięć słów, które wypisał na dwóch kamiennych tablicach. ¹⁴ Mnie zaś rozkazał Pan w tym czasie nauczyć was ustaw i praw, abyście je pełnili na ziemi, do której zdążacie, aby ją wziąć w posiadanie.

¹⁵ Strzeżcie usilnie dusz waszych, gdyż nie widzieliście żadnej postaci, gdy Pan mówił do was na Horebie spośród ognia, ¹⁶ abyście nie popełnili grzechu i nie sporządzili sobie podobizny rzeźbionej, czy to w kształcie mężczyzny, czy kobiety, ¹⁷ czy w kształcie jakiegokolwiek zwierzęcia, które jest na ziemi, czy w kształcie jakiegokolwiek skrzydlatego ptaka, który lata pod niebem, ¹⁸ czy w kształcie czegokolwiek, co pełza po ziemi, czy w kształcie jakiejkolwiek ryby, która jest w wodzie pod ziemią, ¹⁹ i abyś, gdy podniesiesz swoje oczy ku niebu i ujrzysz słońce, księżyc i gwiazdy, cały zastęp niebieski, nie dał się zwieść i nie oddawał im pokłonu, i nie służył im, skoro Pan, twój Bóg, przydzielił je wszystkim ludom pod całym niebem. ²⁰ Lecz was zabrał Pan i wyprowadził z żelaznego pieca, z Egiptu, abyście byli mu jego własnym ludem, jak to jest dzisiaj.

Przed wejściem ludu Izraela do Ziemi Obiecanej, Mojżesz przemawia, przypominając wszystko to, co Bóg dla nich uczynił. Jako przygotowanie do nowego życia w nowej ziemi, Mojżesz powtarza Prawo Boże. Izrael odnawia przymierze z Bogiem i na nowo mu się powierza.

Mojżesz ostrzega lud, aby nie zapomniał tych rzeczy, które widział, …(w. 9). W wierze Izraela, podobnie zresztą jak w wierze chrześcijańskiej, bardzo ważna jest pamięć o czynach Boga.

Zakaz tworzenia podobizny Boga czynił Izrael wyjątkiem wśród innych narodów. Każdy naród miał swoich bogów, wyobrażanych i przedstawionych w posagach. Izrael nigdy w sensie dosłownym, fizycznym nie widział Boga, ale doświadczył tego, co On uczynił. Bóg wyzwolił Izraela w cudowny sposób z Egiptu, niszcząc całą armię egipską. Podczas podróży przez pustynię, Bóg ciągle okazywał swoją troskę i opiekę, przez 40 lat karmiąc ich każdego dnia manną. Wiele razy Bóg ratował ich z różnych niebezpieczeństw.

Nie przez podobizny, lecz poprzez działanie Boże widzimy Kim jest Bóg. Dlatego pamięć czynów Boga jest - aż do dzisiaj - bardzo ważnym elementem wiary i tożsamości Żydów.

Pamięć o dobrych czynach Boga powinna być przekazana dalej, zaszczepiona następnemu pokoleniu (patrz też Słowo nr. 22, wrzesień 2012).

Najważniejszymi doświadczeniami Boga przez lud Izraela było wyzwolenie z Egiptu oraz objawienie Boże przy górze Horeb (lub Synaj; Ks. Wyjścia / 2. Mojż. 19,16-20). Po objawieniu na Horebie, Bóg podarował swemu ludowi Dekalog, swoje przykazania, jako warunki Przymierza, zawartego przez Boga z Izraelem.

Z góry, w ogniu, rozległ się głos. Izrael nie widział podobizny, nie widział kształtu, lecz dokładnie słyszał głos Boży (w. 11-12). To doświadczenie, którego Izrael nie powinien zapomnieć, imponujące i uderzające, ale budzące tak ogromny strach, że lud więcej już nie chciał słyszeć Bożego głosu (Ks. Wyjścia / 2. Mojż. 20,18-19).

Izrael widział wiele razy potęgę i troskę Boga, ale mimo to bardzo szybko zapomniał o tym, już krótko potem lud utworzył sobie złotego cielca jako obraz boga (Ks. Wyjścia / 2 Mojż. 32).

W następnym rozdziale znajdujemy powtórzenie Dekalogu. Większa część Księgi Powtórzonego Prawa stanowi komentarz i wyjaśnienie Dekalogu. To przygotowanie na nowe życie w nowym kraju, na życie zgodne z wolą Bożą, według Bożych standardów.

Wersety 15-19, które rozważamy, stanowią wyjaśnienie przez Mojżesza drugiego przykazania: aby nie czynić podobizny Boga i nie kłaniać się jej (Ks. Powt. Prawa 5,8-10).

Nie wolno czynić podobizny Boga w kształcie człowieka. Człowiek jest stworzony na Obraz Boga (Ks. Rodzaju / 1 Mojż. 1,26-27), ale to  nie znaczy, że człowiek reprezentuje Boga w pełni. Bóg jest transcendentny. On jest Stworzycielem, my jesteśmy stworzeniami. Bóg jest o wiele, wiele większy, niż my możemy Go sobie wyobrazić.

Nie wolno obrażać Boga przez przedstawianie go w formach ludzkich (w. 16), ale również w kształcie jakichkolwiek zwierząt (w. 17-19). W religii egipskiej istniała cała plejada podobizn bogów w kształcie najróżniejszych zwierząt, same zwierzęta uważane były za święte. W grobach egipskich znaleziono mumie różnych zwierząt: krokodyli, byków, ptaków, kotów, psów, itd. Najważniejsi bogowie byli wyobrażani jako zwierzęta, jak np. krowa, ibis, lub też jako formy mieszane: pół człowiek-pół zwierzę.

W Egipcie, oprócz węża, pełzające zwierzęta nie były widziane jako bogowie, bardzo ważnymi były natomiast skarabeusze (rodzaj chrząszczy), używane jako amulety, które miały posiadać magiczną moc.

Ryb również nie uznawano za bogów, a morze było widziane jako miejsce pochodzenia różnych mitycznych postaci oraz miejsce zła i zmarłych.

Zwierzęta są częścią stworzenia: nigdy nie mogą reprezentować Boga, który ich stworzył.

Mojżesz wspominał również ciała na niebie. W każdej religii na Bliskim Wschodzie słońce i księżyc, a w mniejszym stopniu niektóre gwiazdy, były uważane za boskie i godne uwielbienia.

Wykształceni ludzie wiedzieli oczywiście, że podobizny tylko reprezentują bogów, ale w Egipcie samo słońce było już widziane jako Bóg.

Przez tworzenie podobizny nie chodziło ludziom o to, aby mieć widocznych bogów, lecz raczej o to, aby mieć wpływ na bogów i nimi manipulować. Podobizny razem z całym kultem w religiach miały tak na prawdę na celu wymuszenie na nich wykonania woli ludzkiej. Jeżeli bogowie są niewidzialni, nie wiesz gdzie są i co czynią. Dlatego ważnym było mieć bogów blisko, aby zapewnić sobie ich ochronę i pomoc w niebezpiecznym świecie.

Podobizny miały jakby przechwycić moc bogów. Wierzono, że bogowie rzeczywiście zamieszkali w podobiznach, chociaż właściwie istniała świadomość, ze faktycznie bogowie są więksi niż same podobizny.

Podobnie jak wiatrak jest w stanie ‘złapać wiatr’, aby młynarz mógł skorzystać z jego siły do własnych celów, podobnie ludzie pragnęli poprzez podobizny manipulować bogami aby korzystać z ich mocy.

Powodem uczynienia przez lud Izraela złotego cielca było to, że Mojżesz tak długo nie powracał i zaczęli się niecierpliwić. Mojżesz był dla nich środkiem kontaktu z Bogiem, a lud bał się, że Bóg ich opuścił (Ks. Wyjścia / 2 Mojż. 32,1). Nie chcieli innego boga, pragnęli tylko stworzyć Jego podobiznę aby mieć go w widzialny sposób przy sobie. Ich sposób myślenia nie różnił się od sposobu myślenia wszystkich innych narodów wokół Izraela.

Współcześni ortodoksyjni Żydzi w ogóle nie tworzą obrazów ludzi. Tworzenie dzieł sztuki zawierających obrazy żywych istot nie jest problemem. W samym przybytku były obrazy, np. cheruby (por. Np. Ks. Wyjścia / 2 Mojż. 25,18-20; 26,1; 37,8 i inne).

Sam obraz nie jest zły sam w sobie, ważnym  jest jednak, aby pamiętać o tym, że Bóg w żaden sposób nie komunikuje się z nami poprzez dzieło ręcznie zrobionej sztuki. Podobizny nie są drogą lub oknami do innej rzeczywistości, do samego Boga.

NA pustyni Izrael został ukarany za bunt przeciwko Bogu. Bóg wysłał jadowite węże, przez które wielu straciło życie. Mojżesz uczynił na zlecenie Boga miedzianego węża, a każdy kto na niego spojrzał zostawał uzdrowiony. (Ks. Liczb / 4 Mojż. 21,5-9). Wiele wieków później Izrael zaczął uwielbiać tego miedzianego węża jako Boga; reagując na to król Hiskiasz zniszczył go (2 Księga Królewska 18,4).

Sama podobizna węża nie była czymś złym, przecież Bóg sam nakazał Mojżeszowi go uczynić. Ale jeżeli człowiek traktuje zwykły materialny przedmiot z drewna, kamienia czy jakiegokolwiek materiału jako boga, oznacza to bunt przeciwko samemu Bogu. Jest to zarazem głupie, przecież jest to tylko kawałek materiału (Ks. Jeremiasza 10,1-5; Ks. Habakuka 2,18-19).

Jakie znaczenie ma omawiany tekst dla nas dzisiaj? My raczej nie mamy potrzeby tworzenia podobizny Boga. Znaczenie jest jednak szersze, niż tylko czynienie fizycznych podobizn.

Nam również grozi niebezpieczeństwo tworzenia podobizny Boga w naszych myślach. Jeżeli np. wyobrazimy sobie Boga w pewien konkretny sposób, który Go ogranicza. Np. wielu chrześcijan nie może sobie wyobrazić, że Bóg mógłby być tak „okrutny”, że istnieje coś takiego jak piekło, dlatego podkreślają, że Bóg jest miłością. Albo nie mogą uwierzyć, że Bóg rzeczywiście chciał, że Jego własny Syn umarł. To prawda, Bóg jest miłością, ale taki jednostronny nacisk na jedną cechę czyni podobiznę Boga, ponieważ jest to tylko część tego, co Pismo Święte objawia o Bogu. Inni chrześcijanie natomiast tak mocno podkreślają gniew Boży, że przez to przekształcają obraz Boga w fałszywy. Jeden i drugi obraz bardzo ogranicza Boga; w jednym i drugim przypadku chcemy zazwyczaj podkreślić to, co nam się podoba, a to, co nam nie pasuje, po prostu ignorujemy lub odrzucamy. Mechanizm tego działania nie różni się więc wcale od manipulacji Bogiem, dokonanej przez naród wybrany, czyniący sobie złotego cielca.

Wiele dzieci zostało wychowanych z obrazem Boga jako siwego starszego pana na tronie, gdzieś w chmurach. To też jest tworzenie podobizn Boga, który Go bardzo ogranicza i którym szkodzimy naszym dzieciom.

W księdze Joba widzimy także konkretny przykład manipulacji. Przyjaciele Joba przyszli i byli przekonani, że Job zgrzeszył, ponieważ jakże inaczej byłoby możliwym, że tak musiał cierpieć. Posiadali jednak fałszywy obraz Boga, a Bóg się z tego powodu rozgniewał. (Ks. Joba 42,7). Zamienili prawdziwego Boga na stworzony przez siebie samych obraz Boga i w tym uczynili Jego podobiznę. Nie ma zasadniczej różnicy między czynieniem złotego cielca, a czynieniem takiego fałszywego obrazu Boga w naszym myśleniu. W obu przypadkach Bóg się gniewa (Porównaj Ks. Wyjścia / 2 Mojż. 32,10-11 z Ks. Joba 42,7-8).

W czasach Jezusa Żydzi już nie kłaniali się posągom, ale nadal posiadali swoje podobizny. Wielu było przekonanych, że przez swe dobre uczynki są w stanie zasłużyć na łaskę Boga. Utworzyli własny obraz Boga, odrzucający prawdziwego Boga, objawiającego się w Chrystusie, który umarł za nasze grzechy.

Powyższe przykłady to próby tworzenia takiego obrazu Boga, który odpowiadałby naszym oczekiwaniom i życzeniom. Nie ma różnicy między podobizną czynioną z drewna lub z  kamienia, a tą, którą czynimy naszymi myślami i teoriami.

Pamiętajmy o tym, że Bóg zabraniając czynienia Jego podobizny, nie odebrał nam wiedzy Kim i Jaki On jest. Mojżesz wyraził to bardzo jasno: wiemy Kim Bóg jest na podstawie Jego czynów, w tym wszystkim co dla Izraela uczynił i co dla nas współczesnych uczynił. Należy tylko pamiętać, że Bóg pozostanie zawsze większy niż to, co my sami o Nim wiemy i myślimy. Nie możemy w żaden sposób uwięzić Boga w naszych ludzkich schematach, bowiem Bóg jest nieograniczony. Ta wiedza powinna nas wobec tego uczynić pokornymi.