Daniel
Imię Daniela znaczy: „Bóg jest moim Sędzią”
Daniel pochodził z rodziny królewskiej. Został wyprowadzony
z Jerozolimy z pierwszą grupą wygnańców w 605 p.n.e. (2 Kronik 36:5-8; Daniela
1:1-2). Królestwo Judy był wtedy wasalem Babilonii. Otrzymał dobre
wykształcenie na dworze królewskim w Babilonie, przygotowywano go do pełnienia wysokiej
funkcji rządzącej w kraju.
Daniel żył w tym samym czasie jak prorocy Jeremiasz (w
Jerozolimie, potem w Egipcie) oraz Ezechiel, który 8 lat po Danielu zostaje też
wyprowadzony na wygnanie do Babilonu (por. Ezechiela 14,20).
Gdy inni prorocy jak np. Ezechiel mówili do ludu Izraela,
Daniel działał na dworze królewskim, gdzie miał wysoką funkcję polityczną. Daniel
służył jako prorok, mędrzec i polityk poprzez cały czas wygnania babilońskiego
a potem także na dworze perskim (tj. okres 605-536 p.n.e.).
Autor i czas powstania
Tekst Księgi Daniela w obecnej formie nie świadczy o tym,
kiedy został zapisany.
Same wizje pochodzą z ust Daniela z VI w. p.n.e.
Rozdz. 1-6 stanowią opowieści o wydarzeniach w VI wiek
p.n.e. w imperium Babilońskim i Perskim.
Natomiast wizje z rozdziałów 7-12 dotyczą wydarzeń
historycznych w wiekach II-III p.n.e., które są częściowo bardzo dokładne. Z
tego powodu większość komentatorów uważa, że Księga Daniela w obecnej formie
została napisana w II wiek p.n.e.
Gdyby tak było, Księga Daniela byłaby tzw. pseudoepigrafem,
tj. tekst napisany pod nazwą posiadającego większy autorytet autora. Zazwyczaj
czytelnicy wiedzieli o tym, że faktycznie autor jest inny. W starożytności co
prawda było to powszechną praktyką, ale gdyby Daniel 7-12 został napisany w II
wieku p.n.e., pisząc proroctwa dopiero po fakcie (spełnieniu), mielibyśmy do
czynienia z oszustwem. To stanowiłoby wielki problem dla wiarygodności Słowa
Bożego.
Jednak rozwiązanie nie jest proste. Są pewne problemy,
szczególnie z proroctwami na końcu rozdziału 11, które wydają się błędne.
(Patrz komentarz).
Najbardziej logicznym i wiarygodnym jest założenie, że Księga
Daniela została napisana i proroctwa zostały wypowiedziane przez historycznego
Daniela w czasie Babilońskiego Imperium, tak jak księga to też prezentuje.
W Hebrajskiej Biblii Daniel nie jest zaliczany do
proroków, lecz do pisma (ketuwim). W Izraelu prorok funkcjonuje między Bogiem a
ludźmi, mówi w imieniu Boga do ludzi. Daniel natomiast był przede wszystkim
politykiem na dworze pogańskim. Nowy Testament natomiast nazywa Daniela
prorokiem (Mt. 24:15).
Tło historyczne
Patrz osobny artykuł o
Imperium Babilońskiego oraz przegląd dat.
Struktura Księgi Daniela
Pierwsza część (1-6) zawiera opowieści z życia Daniela:
trudności, próby i ratunek Boży.
Druga część (7-12) zawiera wizję Daniela, który są mniej
znane, często trudne do zrozumienie. Szczególnie ta druga część grała ważną rolę
w Judaizmie w czasie Jezusa.
Ogólny temat księgi: mimo wszystkiego, co się dzieje: Bóg
rządzi i kontroluje wszystko!
Struktura
|
||
Rozdz.
|
Treść
|
Władca Babilonu
|
1
|
Daniel i trzej
przyjaciele w pałacu Nebukadnesara
|
Nebukadnesar
|
2
|
Daniel wykłada
sen Nebukadnesara
|
|
3
|
Bóg ratuje troje
przyjaciół z ognia
|
|
4
|
Pycha
Nebukadnesąra zostaje ukarana
|
|
5
|
Napis na
ścianie
|
Regent Baltazar
|
6
|
Daniel w lwiej
jamie
|
Dariusz z Medii (Cyrus)
|
7
|
Sen o czterech
zwierzętach i Synu Człowieczym
|
Regent Baltazar
|
8
|
Widzenie barana
i kozła
|
|
9
|
Modlitwa
Daniela o odpuszczenie grzechów ludu
|
Dariusz z Medii (Cyrus ?)
|
10
|
Widzenia
Daniela
|
Cyrus
|
11-12
|
Cel i koniec
historii
|
|
Tematy z rozdz. 2 wracają w rozdz. 7.
Rozdz. 2-7 tworzą tzw. chiazm, jak pokazano poniżej. Właśnie
ta część jest także w całości napisana po aramejsku (patrz niżej).
A cztery imperia
a Boże Królestwo Dan. 2
B Próba w ogniu oraz ratunek Boży Dan. 3
C
Król ostrzeżony, ukarany i uratowany Dan. 4
C’ Król ostrzeżony, zbuntowany i usunięty Dan.
5
B’ Próba wśród lwów oraz ratunek Boży Dan.
6
A’ cztery imperia
a wieczne Królestwo Boże Dan. 7
Wizja o mocarstwach w Dan. 2 zostaje rozwinięta w rozdz.
7, potem jeszcze jaśniej rozwinięta w rozdz. 8. W 8 rozdz. zostaje objawione
więcej szczegółów. Okazuje się, że mocarstwa z rozdziału 2 to Media, Persja i Grecja.
Po wyjaśnieniu wydarzeń historycznych, rozdział 8 opisuje
przyszłe odnowienie Jeruzalem i świątyni, nawiązując do Jeremiasza. Sercem tego
rozdziału jest długa modlitwa związana z tym proroctwem. Rozdz. 9 nawiązuje do rozdz.
1 i 8.
Zakończenie księgi (rozdz. 10-12) stanowi długie objawienie,
który wiele z poprzednich rozdziałów wyjaśnia i tłumaczy.
Pierwsza część mówi o Żydach na wygnaniu w Babilonie, VI
w. p.n.e.;
Wizja drugiej części natomiast mówi o Żydach w Jerozolimie
w II w. p.n.e.
Pierwsze rozdziały nie są tylko pięknymi opowieściami o
ludziach, których Bóg ratuje. Te opowieści przygotowują na drugą część, gdzie
będzie mowa o wielkim prześladowaniu i potrzebie wierności Bogu podczas prześladowania.
Język hebrajski i aramejski
Księga Daniela została napisana po hebrajsku i po aramejsku.
1:1-2:4a hebrajski
2:4b-7:28 aramejski
8:1-12:13 hebrajski
Tekst hebrajski jest napisany niepoprawnym hebrajskim,
jakby napisany przez kogoś, który nie zna bardzo dobrze hebrajskiego, lecz
lepiej aramejski. Niektórzy twierdzą, że być może został przetłumaczony z
aramejskiego. Część aramejska jest dobra i poprawna.
Nie ma jednoznacznego wytłumaczenia dlaczego ta księga została
napisana w dwóch językach.
W całości tekstu występuje bardzo dużo obcych wyrazów,
pochodzących z języka perskiego i greckiego.
Język aramejski Księgi Daniela jest aramejskim
imperialnym, który był językiem administracyjnym w królestwie Achemenidów
(imperium Babilońskie).
Potem, w Perskim imperium aramejski był drugim język,
przede wszystkim był językiem handlu.
Cały Stary Testament został w 2 wieku p.n.e. przetłumaczony
na grecki (tzw. Septuaginta). Apostoł Paweł zazwyczaj cytuje Stary Testament
nie z hebrajskiego, lecz z Septuaginty. Nieraz Septuaginta jest bardzo wolnym i
niedokładnym tłumaczeniem. Księga Daniela jest w greckim tłumaczeniu o kilka
rozdziałów dłuższa niż hebrajski/aramejski oryginał (patrz ‘dodatki’ w Księdze
Daniela w Biblii Tysiącleci)
Teologia Księgi Daniela
Bóg objawia się nie w sposób abstrakcyjny, lecz w
konkretnej historii, w relacjach z konkretnymi ludźmi.
- Bóg jest suwerenny
Nebukadnesar
uważa siebie za najważniejszego człowieka na świecie, uważa, że rządzi suwerennie
i może czynić co zechce (por. Dan. 4:34-35). Jednak tylko Bóg jest suwerenny,
który ustanawia i usuwa królów (Dan. 1:2; 2:21).
Ludzie, władcy
myślą, że działają suwerennie, ale Pan Bóg ma wszystko pod kontrolą. On rządzi
także nad wrogami. Bóg ma plan w historii ludzkości, który wykona, nawet jeśli
ludzie (wierzący) nic nie rozumieją z tego.
Rządzenie Boże
jednak nie oznacza, że ludzie są marionetkami (Dan. 9-11). Bóg jest suwerenny
(11:27, 29, 36, 45), ale człowiek też może do pewnego stopnia czynić jak chce
(11:3, 16, 36).
Pan Bóg nie jest
jednym z wielu bogów jakiegoś narodu, ale On jest jedynym PANEM BOGIEM
stworzycielem.
- Królestwo Boże
Bóg realizuje na
ziemi swoje Królestwo (w żadnej innej księdze Starego Testamentu ten temat nie jest
tak podkreślany jak tu). Rządy Boże są rzeczywistością w świecie, gdzie wydaje
się, że władzę posiadają poganie. Bóg rządzi i realizuje swoje cele poprzez
ludzi, ale też przez wrogów i pogańskich władców.
Czasami oznacza to
w miarę spokojnie życie, choć w całkiem pogańskim społeczeństwie, jak tego doświadczył Daniela.
Ale Bóg też działa podczas strasznych prześladowań, o których mówią wizje w
drugiej części księgi Daniela. Czasami widzimy wyraźnie, że Bóg rządzi, czasami
nie dostrzegamy tego. Pewnym jest, że nawet w najstraszniejszych czasach Bóg ma
wszystko pod kontrolą i rządzi.
W tej chwili
Królestwo Boże jeszcze nie jest w pełni widoczne na ziemi, i wielu ludzi go nie
uznaje. Ale przyjdzie czas, po wielkim prześladowaniu, kiedy Bóg pokona
wszystkich wrogów i kiedy przyjdzie Jego Królestwo w pełni i będzie rządził na
zawsze.
Wizje w drugiej
części zapowiadają przyszłość, gdzie moc zostanie odebrana pogańskim władcom a
dana zostanie dzieciom Bożym. Jest to wieczne rządzenie Boże na ziemi gdzie
wróg będzie pokonany. To zostaje spełnione w Jezusie Chrystusie.
To wszystko
oznacza, że bieg historii i polityki ma sens, też jeśli nie zawsze go
rozumiemy. Bóg prowadzi ludzkość poprzez ludzką historię do celu i spełnienia.
- Kara i błogosławieństwo
Bóg zawarł
przymierze z Izraelem. Kiedy Izrael jest wierny, zostaje błogosławiony, jeśli
nie, spotyka go przekleństwo (Ks. Powt. Prawa 28-30).
Izrael ciągle odwracał
się od Boga i służył innym bogom. Prorocy ciągle w imię Boga ostrzegali, aż w
końcu Izrael został ukarany i wyprowadzony na wygnanie.
Bóg karze
niewierność i nieposłuszeństwo. Wygnanie jest karą. Ale Bóg jest nadal wierny. Żydzi
stracili swoją ziemię, miasta i świątynię, żyją w obcym, bardzo pogańskim
kraju, który im to wszystko sprawił. Ale także tam w Babilonii Bóg ich
błogosławi, i sprawia, że nawet bardzo dobrze im się tam wiodło.
- Rola wierzącego w społeczeństwie
Bóg powołuje
pewnych ludzi jako przywódców. Człowiek ma spełnić to powołanie. Bóg także powołuje
niektórych ludzi do ról politycznych i wpływowych w państwach pogańskich, podobnie
jak Daniela. Oznacza to, że wierzący ma funkcjonować w otoczeniu pogańskim,
gdzie dzieją się rzeczy, które są przeciwko woli Bożej, ale powinien mimo to
działać, wykonywać swoje zadanie i świadczyć o Bogu.
Wierzący jest w
świecie, ale nie jest z tego świata (Ew. Jana 15:19). To jednak nie oznacza, że
wierzący powinien uciec od świata i żyć tylko swoim życiem. Wierzący powinien
być aktywny w społeczeństwie, w którym żyje, tak jak Daniel. W ten sposób
dzieci Abrahama mogą być błogosławieństwem dla świata.
Zdarzają się
nieraz okresy prześladowań, podczas których wierzący nie mają żadnych możliwości
działanie, lecz cierpią. Wierzący jednak żyje w nadziei, że to nie ostatnie
słowo. Powróci czas, kiedy wierzący znowu gra rolę, co ostatecznie zostaje
spełnione kiedy Królestwo Boże w pełni zostanie objawione.
Bardzo ważna dla
wierzącego jest wierność w modlitwie w każdej sytuacji.
- Izrael zostaje odnowiony
Izrael był na wygnaniu
jako kara za brak wierności, ale to nie koniec. Izrael jest narodem Bożym i
dlatego Bóg ich nie opuszcza. Izrael zostaje w przyszłości odnowiony w sposób
większy niż kiedykolwiek wcześniej był.
Daniel ma wizję
przyszłości odnowienia i błogosławieństwa w królestwie mesjańskim, ale najpierw
nastąpi okres prześladowania (7:21-22)
- Wierność człowieka
Król myśli, że
może czynić co chce. To ogromne wyzwanie dla wiernego.
Być wiernym
oznacza żyć w sposób ‘czysty’ (rozdz. 1), publicznie odmawiać służenia innym
bogom (rozdz. 3) oraz zostać wiernym w modlitwie (rozdz. 6).
Bóg jest wierny
tym, którzy mu dochowują wierności. Bóg nie sprawia, że Daniela omija pobyt w lwie
jamie, ale okazuje swą wierność w trudnej sytuacji, kiedy Daniel tam jest.
- Życie wierzących
Daniel mówi o
wierzących w dwóch różnych sytuacjach: w diasporze (wygnanie) w pogańskim
otoczeniu, oraz w swoim kraju. Są to sytuacje w których wierzący w miarę
spokojnie może żyć a nawet może mieć wpływ w społeczeństwie i w polityce, ale
też w sytuacji prześladowań. W każdej sytuacji życie wierzących odróżnia się od
świata i zostaje wierne Bogu. W praktyce jednak to różnie wygląda.
Życie na
wygnaniu, czyli życie nie w społeczeństwie jakie byśmy sobie życzyli, może też
być dobrym życiem ku chwale Boga, nawet prosperującym życiem, przez Boga
błogosławionym.
Babilon, miejsce
wroga pod panowaniem pogan, okazuje się lepszym miejscem do życia, niż
Jerozolima, gdzie będą prześladowania.
