Sabat - IV przykazanie

Studium Biblijne

2. Mojżeszowa 20,8-11 i 5. Mojżeszowa 5,12-15

¹² Przestrzegaj dnia sabatu, aby go święcić, jak rozkazał ci Pan, twój Bóg. ¹³ Sześć dni będziesz pracował i wykonywał wszelką twoją pracę, ¹⁴ ale siódmego dnia jest sabat Pana, twojego Boga. Nie będziesz wykonywał żadnej pracy ani ty, ani twój syn, ani twoja córka, ani twój sługa, ani twoja służąca, ani twój wół, ani twój osioł, ani twoje bydlę, ani obcy przybysz, który mieszka w twoich bramach, aby odpoczął twój sługa i twoja służebnica tak jak ty. ¹⁵ Pamiętaj, że byłeś niewolnikiem w ziemi egipskiej i że Pan, twój Bóg, wyprowadził cię stamtąd ręką możną i ramieniem wyciągniętym. Dlatego rozkazał ci Pan, twój Bóg, abyś obchodził dzień sabatu.

Ks. Powtórzonego Prawa (5 Mojż.) 5,12-15

⁸ Pamiętaj o dniu sabatu, aby go święcić. ⁹ Sześć dni będziesz pracował i wykonywał wszelką swoją pracę, ¹⁰ ale siódmego dnia jest sabat Pana, Boga twego: Nie będziesz wykonywał żadnej pracy ani ty, ani twój syn, ani twoja córka, ani twój sługa, ani twoja służebnica, ani twoje bydło, ani obcy przybysz, który mieszka w twoich bramach. ¹¹ Gdyż w sześciu dniach uczynił Pan niebo i ziemię, morze i wszystko, co w nich jest, a siódmego dnia odpoczął. Dlatego Pan pobłogosławił dzień sabatu i poświęcił go.

Ks. Wyjścia (2 Mojż.) 20,8-11

Czwarte przykazanie zawiera właściwie dwa przykazania: święć dzień sabatu (w. 12), oraz sześć dni będziesz pracował (w. 13).

Tekst z Księgi Wyjścia 20 i z Księgi Powtórzonego Prawa 5 trochę się różnią.

W pierwszej wersji (Ks. Wyjścia 20,8-11) postawą i powodem święcenia sabatu jest fakt, że Bóg stworzył świat w ciągu sześciu dni i w siódmym dniu odpoczywał. W drugiej wersji (Ks. Powt. Prawa 5,12-15) postawą jest wyzwolenie, którego dokonał PAN wyprowadzając lud Izraela z Egiptu.

Obie wersje podkreślają, że człowiek jest całkowicie zależny od Boga. Bóg jest Stworzycielem, który stworzył człowieka, dając mu autorytet nad stworzeniem (Ks. Rodzaju 1,26), co oznacza też przywilej uczestniczenia w odpoczynku.

Sabat związany ze stworzeniem

Bóg stworzył wszystko co istnieje w ciągu sześciu dni, a w siódmym dniu odpoczywał i nie stwarzał.

Taka jest podstawa, aby Izrael też święcił szabat, ponieważ sam Bóg tego dnia nie pracował, lecz przerwał pracę i odpoczął. Hebrajski wyraz szabat oznacza odpoczywać lub przerywać, wstrzymać.

W Księdze Rodzaju czytamy, że Bóg czynił trzy rzeczy w dniu szabatu:

I ukończył Bóg w siódmym dniu dzieło swoje, które uczynił, i odpoczął dnia siódmego od wszelkiego dzieła, które uczynił. I pobłogosławił Bóg dzień siódmy, i poświęcił go, bo w nim odpoczął od wszelkiego dzieła swego, którego Bóg dokonał w stworzeniu. (Ks. Rodzaju 2,2-3).

Bóg odpoczął, pobłogosławił i poświęcił.

Poświęcić dzień sabatu, oznacza przestać pracować, aby oddzielić ten dzień od innych dni; jest to dzień szczególny. Święcić oznacza w Biblii: oddzielić od reszty, przeznaczając coś dla Boga. Sabat jest więcej niż dniem odpoczynku, jest to dzień poświęcony Bogu.

Sam Stwórca poświęcił ten dzień, oddzielając go od innych dni. Dlatego dzień sabatu jest częścią struktury stworzenia.

Bóg pobłogosławił sabat (Ks. Rodzaju 1,23) i pragnie błogosławić człowiekowi, który przestrzega sabatu, jak np. czytamy u Izajasza:

Jeżeli powstrzymasz swoją nogę od bezczeszczenia sabatu, aby załatwić swoje sprawy w moim świętym dniu, i będziesz nazywał sabat rozkoszą, a dzień poświęcony Panu godnym czci, i uczcisz go nie odbywając w nim podróży, nie załatwiając swoich spraw i nie prowadząc pustej rozmowy, (14) wtedy będziesz się rozkoszował Panem, a Ja sprawię, że wzniesiesz się ponad wyżyny ziemi, i nakarmię cię dziedzictwem twojego ojca, Jakuba, bo usta Pana to przyrzekły.            (Izajasz 58,13-14)

Sabat jest dniem przeznaczonym do tego, aby cieszyć się tym, co uczyniliśmy w poprzednich sześciu dniach, tak jak Bóg się cieszył swoim stworzeniem w siódmym dniu.  

Sabat uczy, że człowiek jest więcej niż ‘maszyną’, która produkuje, człowiek ma sam w sobie  wartość, niezależnie od tego, czy i co produkuje.

Sabat związany z wyzwoleniem z Egiptu

W wersji dekalogu w Księdze Powtórzonego Prawa (5 Mojżeszowa) podstawą przykazania sabatu jest fakt, że PAN wyzwolił Izrael z Egiptu.

Wyjście z Egiptu było dla Izraela też pewnym rodzajem stworzenia, gdyż przez wyjście z Egiptu Izrael otrzymał swój początek jako (niezależny) naród. Wyjście jest w pewnym sensie stworzeniem Izraela jako narodu. (Por. Ks. Wyjścia 15,16b: … dopóki przechodzi lud twój, który nabyłeś, które też można byłoby tłumaczyć jako: …który stworzyłeś).

W Egipcie Izraelici musieli jako niewolnicy pracować bez przerwy, bez wolnych dni. Egipcjanie nie mieli litości nad nimi (por. Ks. Wyjścia 5,6-11).

Bóg wyzwolił Izrael z niewoli; stali się wolnymi ludźmi. Wyzwolenie nie oznaczało tylko wolności, lecz również prawo do odpoczynku, prawo do pracy sześć dni w tygodniu, ponieważ Bóg daje im jeden dzień całkiem wolny od pracy.

Sabat jest dniem pamiątki wyzwolenia z Egiptu, posiada więc znaczenie zbawcze. Odpoczynek od pracy symbolizuje też odpoczynek od pracy jako niewolnika. Każdorazowo, kiedy Izraelita odpoczywa w sabat, powinien pamiętać o tym, że kiedyś nie był niewolnikiem, ale teraz jest wolnym człowiekiem, wyzwolonym przez Boga.

Przypomnienie wyjścia z Egiptu oznacza jednocześnie przypomnienie totalnej zależności od Boga.

Sabat a Jezus

Jezus Chrystus spełnił szabat. Byliśmy niewolnikami grzechu, a Jezus Chrystus wyzwolił nas z tej niewoli, prowadząc nas do wiecznego odpoczynku z Bogiem (Kolosan 2,16-17).

Relacja miedzy szabatem, a wyzwoleniem z Egiptu jest podobne do relacji między Dniem Pańskim (Ks. Objawienia 1,10) a zmartwychwstaniem Chrystusa.

Wyjście z Egiptu oznaczało stworzenie nowego narodu, którego znakiem był szabat. Szabat oznaczał Boże zwycięstwo nad wrogiem i początek nowego życia w wolności dla Izraela. Podobnie zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa oznacza zwycięstwo nad wrogiem (śmiercią) i jest początkiem nowego życia, życia jako wolny człowiek. Dlatego każdy dzień Pański jest dla chrześcijanina dniem pamięci wyzwolenia i zbawienia przez Jezusa Chrystusa.

Szabat w stworzeniu

To, że Bóg odpoczywał w siódmym dniu jest aktem łaski, który pozwala całemu stworzeniu odpoczywać. Tekst przykazania w obu wersjach mówi bezpośrednio, że wszyscy, także niewolnik i obcy (gość), a nawet zwierzęta mają prawo do odpoczynku. Szabat nie jest tylko dla człowieka, lecz dla całego stworzenia.

We współczesnym świecie system ekonomiczny wymusza kontynuowanie produkcji przez cały tydzień. Poprzez to wielu pracodawców traktuje pracowników jak ‘maszyny’ do produkcji, które powinny coraz więcej i coraz szybciej produkować, powinny być coraz bardziej efektywne. W dzisiejszym społeczeństwie produkcja powinna odbywać się maksymalnie, 7 dni w tygodniu. Jest to bardzo poważne przekroczenie Bożego prawa i jest to niezgodne z porządkiem, który Stworzyciel włożył w stworzenie.

W nowoczesnym rolnictwie zwierzęta są również traktowane jako maszyny do produkcji jaj, mleka itp., podczas gdy warunki ich życia bywają nieraz okropne.

Jest to niezgodne z przesłaniem Biblii, jest to grzech. Dla Boga zwierzęta są żywymi istotami, które każde z osobna stworzył. Dlatego także zwierzęta mają prawo do szabatu, dnia odpoczynku (por. też Przysłów 12,10; Ks. Wyjścia 23,12).

W siódmym dniu powinien człowiek przestać (szabat = przestać) na jeden dzień pracować, produkować.

Przestrzeganie szabatu oznacza też wyznanie, że PAN jest Bogiem i królem całego wszechświata, ponieważ jest to dzień w którym odpoczywał po dokonaniu swojego dzieła stworzenia.

Szabat jako znak przymierza

Trzeci powód, dla którego należy przestrzegać szabatu jest następujący: Szabat jest szczególnym znakiem dla Izraela jako ludu przymierza. Księga Wyjścia 31,12-17

¹² I rzekł Pan do Mojżesza: ¹³ Powiedz synom izraelskim: Zaiste, przestrzegać będziecie sabatów moich, gdyż to jest znakiem między mną a wami po wszystkie pokolenia wasze, abyście wiedzieli, żem Ja Pan, który was poświęcam. […]

¹⁷ Między mną a synami izraelskimi będzie on znakiem na wieki, bo w sześciu dniach stworzył Pan niebo i ziemię, a dnia siódmego odpoczął i wytchnął.

Ks. Wyjścia 31,12-17

Każde przymierze posiada znak. W przymierzu z Noem była nim tęcza, znakiem przymierza z Abrahamem natomiast było obrzezanie. Znakiem przymierza Mojżeszowego jest szabat.

Szabat przypomina, o stanie w jakim znajdował się kiedyś lud Izraela jako niewolnik, ale został przez Boga wyzwolony, jest też przypomnieniem nadziei przyszłego wiecznego odpoczynku z Bogiem.

Szabat był dość unikalny. Wydaje się, że inne narody w tych czasach nie znały cyklu 7 dniowego, w którym siódmy dzień był dniem wolnym od pracy. Szabat był więc znakiem odróżniającym Izrael od innych narodów. 

Wszystkie aspekty opisane powyżej podkreślają, że szabat jest dniem przeznaczonym na odpoczynek, ale też na społeczność z Bogiem. Szabat jest dniem poświęconym PANU, Dawcy życia i Zbawicielowi.