Po omówienia roli
mężczyzny i kobiety teraz Apostoł bardziej szczegółowo zajmuje się przywódcami
zboru.
Nowy Testament
używa trzech wyrazów określających przywódców: starszy, biskup i pasterz.
Rola i życie
duchowe przywódców jest bardzo ważne, gdyż od nich zależy stan duchowy zboru,
jak np. pokazuje, co Biblia pisze o przywódcach jak por. Mojżesz, Jozue, Dawid,
Samuel, Jan, Piotr, Paweł, Tymoteusz. Przywódca w Kościele ma być nienaganny, jak
Daniel (Dan. 6:4)
Grecki wyraz presbyteros
oznacza starszy. Pochodzi z tradycji żydowskiej. W Starym Testamencie w każdym
miejscu i każdym plemieniu byli starsi, którzy funkcjonowali jako rządzący i
sędziowie. Niekoniecznie musieli być starszymi wiekowo i nie każdy starszy mężczyzna
pełnił funkcję starszego, raczej szukaną cechą była dojrzałość.
Grecki wyraz
episkopos, z którego pochodzi słowo biskup, oznacza: nadzorca,
przełożony, ten, kto ma nadzór nad ludźmi, który prowadzi i chroni tych, za
których jest odpowiedzialny. Z powodów skojarzenia z hierarchią nie jest dobrze
tłumaczyć ten wyraz, jako biskup.
Te wyrazy
zostały w historii kościoła oddzielone, ale w Nowym Testamencie są synonimami,
co widzimy wyraźnie w przemówieniu pożegnalnym Apostoła Pawła do starszych z
Efezu (Dz. Ap. 20:17-38. Tam wyrazy presbyteros i episkopos są
wyraźnie synonimami (Dz. Ap. 20:17, 28). Tam apostoł starszych też widzi jako
pasterzy (czyli pastorów) trzody, czyli Kościoła (Dz. Ap. 20:28).
Pasterz (gr.: poimen)
jest przywódcą, jak pasterz nad trzodą: troszczy się, daje pokarm, chroni przed
wrogami, prowadzi dobrą drogą, dba o to, by trzodzie niczego nie brakowało.
Pasterz jest
nauczycielem (Ef. 4:11).
Z tego
wszystkiego wynika, że każdy starszy jest według Biblii również biskupem
(nadzorcą) oraz pasterzem. Każdy biskup (gr.: episkopos) ma być
pasterzem (Dz. Ap. 28:28). Każdy starszy (gr.: presbyteros) ma być
pasterzem (Dz. Ap. 20:28-31; 1 Piotra 5:1-2; por. Heb. 13:17).
Nic w Nowym
Testamencie nie wskazuje na hierarchię wśród przywódców Kościoła, pastor nie ma
wyższej pozycji niż starsi a biskup tak samo nie jest nad innymi; wszyscy są
sobie równi.
biskup (episkopos)
|
starszy (presbyteros)
|
pasterz (poimen)
|
Dz. 20:28;
Tyt. 1:7;
1 Tym. 3:2
|
Dz. 20:17;
Tyt. 1:5;
1 Tym. 5:17,
19
|
1 P 5:1-2;
Ef. 4:11
|
Kim jest
starszy / biskup / pastor
1.
Starszy zboru jest pasterzem i nauczycielem, który
karmi trzodę Pańską (Dz.Ap. 28:28 (gr.: episkopos); 1 Piotra 5:1-2 (gr.:
presbuteros).
2.
Starszy powinien mieć dojrzały i przykładowy charakter
chrześcijański, czyli ma być dojrzały życiowo i duchowo, posiadać mądrość.
3.
Starszy wykonuje nadzór (gr.: episkopos)
nad zborem, dba o porządek wewnątrz zboru, chroni zbór przed zagrożeniami z
zewnątrz, pilnuje trzody, by nikt nie poszedł w innym kierunku i błądził oraz by
nikt z zewnątrz nie wkradł się do zboru. Starsi naśladują Boga (por. Ps 17:3; 65:9; 89:32; 106:4; Jer 29:10; Łk 1:68; 7:16).
4.
Bycie starszym jest służbą godną szacunku (1 Tym.
3:1).
Piękna
praca (w. 1)
Bycie starszym
lub pastorem jest piękną służbą. Jest dobrą rzeczą, aby tego pragnąć. Należy jednak
mieć świadomość powagi i odpowiedzialności, gdyż Apostoł Jakub pisze też: Niechaj niewielu z was zostaje nauczycielami, bracia moi, gdyż
wiecie, że otrzymamy surowszy wyrok (Jak. 3:1).
Mimo to, Paweł zachęca do służby starszego, gdyż jest to piękna i potrzebna
służba, bez której kościół nie mógłby funkcjonować.
To służba godna
szacunku. W innych miejscach Apostoł napomina wiernych, aby szanowali
starszych, przełożonych (1 Tes. 5:12; por. Gal. 6:6). Zbór ma się im poddać (1
Kor. 16:15-16).
Cechy
starszego / przywódcy
W następnych
wersetach Apostoł Paweł podaje kryteria wymagane wobec starszych. Należy mieć
świadomość, że te cechy lub warunki nie dotyczą tylko starszych, lecz każdego
chrześcijanina. Wierzący mogą znajdować się w różnych etapach na drodze wiary,
ale każdy powinien dążyć do życia, jakie opisano w tych wersetach. Ponieważ
starsi mają przykładową funkcję dla innych wierzących, dlatego wymagane jest to
w sposób bardziej absolutny.
Jedynym wyjątkiem
jest umiejętność lub dar nauczania (w. 2); nie każdy chrześcijanin musi być
dobrym nauczycielem, ale musi nim być każdy starszy.
Lista
kryteriów, które Apostoł Paweł daje nie skupia się na umiejętnościach lub
wiedzy (chociaż posiadanie pewnej wiedzy jest zakładane), lecz przede wszystkim
na charakterze. Charakter jest ważniejszy niż umiejętności. Jest to ważne przy
wyborze starszych zboru.
Cechy
charakteru
Wszystkie cechy
charakteru dotyczą starszego podczas jego służby oraz w okresie przed, w którym
zbór może ocenić, czy ktoś spełnia warunki. Nie oznacza to, że starszy w
przeszłości też spełniał te warunki. Każdy starszy musiał się kiedyś nawrócić i
był kiedyś niedojrzały. Widoczność tych warunków u starszego wskazuje na jego
dojrzałość w nauce, wierze i życiu duchowym.
- Starszy musi być
nienaganny (w. 2; por. 1 Tym. 3:10; 5:7; 6:14). Wyraz ten wskazuje na
zachowanie i nastawienie, które można obserwować. Nienaganny człowiek ma dobrą
reputację (por. w. 7) i nie ma nic, co można byłoby w jego postawie skrytykować.
Nie potrzebuje napominania. W pogańskim świecie I wieku jak i w naszym świecie
implikuje to, że wierzący musi być całkiem inny niż to, czego oczekuje świat.
Następne kryteria wyjaśniają, co to oznacza w praktyce.
- Starszy musi być
mężem jednej żony (w. 2). To oznacza wierność małżeńską. Nie wyklucza to możliwości
pełnienia funkcji starszego dla osób samotnych. Nie chodzi o małżeństwo, lecz o
wierność i czystość.
Warunek ten wyklucza, że ktoś, kto żyje w drugim
związku małżeńskim po rozwodzie mógłby być starszym. Także oznacza to, zgodnie
z całym Pismem Świętym, że kobieta nie może być starszym ani nie może nim być
osoba żyjąca w związku homoseksualnym.
- Starszy musi być trzeźwy
lub trzeźwo myślący (w. 2, gr.: nēphalios). Wyraz ten używany jest do
określenia umiarkowanego spożycia wina. Znaczenie jest jednak szersze, oznacza
to kogoś, kto myśli w sposób zrównoważony, ma poukładane swoje myśli, nie jest
zainteresowany ani nie popiera dziwnych teorii takich jak np teorie spiskowe
itp.
- Starszy musi być umiarkowany
(w. 2, gr. sōphrōn). Ten sam wyraz występuje w 2:9 (tam tłumaczony, jako
przyzwoity). Była to jedna z podstawowych cnót w kulturze grecko-rzymskiej.
Wyraz ma szeroki wachlarz znaczenia: zapobiegliwość, rozwaga, umiar, powściągliwość,
trzeźwość. Ogólnie oznacza to, że ktoś ma pod kontrolą swoje zachowanie,
impulsy, emocje i myśli. Nie daje się kierować przez emocje, nie jest
impulsywny. Jest to wymagane od wszystkich wierzących (1 Tym. 2:9, 15; Tyt.
2:2, 4-6).
Pilnuje swojego myślenia, nie wieje z wszystkimi wiatrami, umie sądzić ludzi i nauki, książki
itd.
- Starszy musi być przyzwoity
(w. 2, gr. kosmios). Wyraz ten w grecko-rzymskiej kulturze był także
połączony z poprzednim wyrazem umiarkowany.
Oznacza to, że jest godny szacunku z powodu jego życia i zachowania.
- Starszy musi być gościnny
(w. 2, gr.: philoksenos). Wyraz oznacza dosłownie: miłować obcych. Było
to także ważne w kulturze hellenistycznej. Szczególnie w tych czasach było to
ważne, gdyż podróżowanie było niebezpieczne a podróżnik potrzebował bezpiecznego
miejsca noclegu. Dla wczesnego Kościoła gościnność była ważna, gdyż apostołowie
i nauczyciele podróżowali między zborami.
- Starszy musi być dobrym
nauczycielem (w. 2; por. 2 Tym. 2:24; Rz. 12:7). Jest to jedyna cecha, która
nie jest wymagana od wszystkich wierzących. To szczegół wyróżniający starszego
od innych wierzących. W Liście do Tytusa Apostoł bardziej szczegółowo wyjaśnia
tą cechę: starszy musi trzymać się prawowiernej nauki,
aby mógł zarówno udzielać napomnień w słowach zdrowej nauki, jak też dawać
odpór tym, którzy jej się przeciwstawiają (Tyt. 1:9). Jest to szczególnie
ważne, gdyż fałszywe nauczanie oznacza ogromne zagrożenie dla Kościoła, a tylko
dobry nauczyciel, posiadający wystarczająco wiedzy, oraz, który umie
przeciwstawić się fałszywej nauce, jest w stanie ochronić Kościół przeciw
fałszywym nauczycielom oraz karmić wierzących prawdziwą nauką.
- Starszy nie oddaje
się w pijaństwu (w. 3, gr.: paroinos). Można też przetłumaczyć, że
starszy nie jest uzależniony od alkoholu. Nie oznacza to bezwzględnego zakazu spożywania
alkoholu, co byłoby wbrew temu, co Paweł dalej pisze do Tymoteusza (1 Tim.
5:23), lecz zakaz nadużywania alkoholu. Pijaństwo oznacza, że ktoś nie ma
kontroli nad sobą, co jest grzechem. Każdy nałóg oznacza niewolnictwo, a
chrześcijanin jest wolny w Chrystusie. Każde niewolnictwo pochodzi od szatana.
Dlatego ten warunek nie dotyczy tylko alkoholu lecz każdego nałogu: palenie,
hazard, pornografia itd. Ci wszyscy, którzy nie są wolni od jakichkolwiek nałogów
nie mogą być starszymi.
- Starszy jest nie
zadzierzysty lub nie wybuchowy, nie chce od razu atakować (w.
3, gr.: plēktēs). Jest to związane z samokontrolą.
- Starszy jest łagodny
(w. 3, gr.: epieikē). Wyraz ten może mieć wiele znaczeń, ogólnie można
powiedzieć, że ktoś jest sprawiedliwy, wielkoduszny, miłosierny, szczery,
tolerancyjny. Można używać tego wyrazu, aby podsumować wszystkie cnoty.
- Blisko związane z
poprzednim wyrazem jest to, że starszy jest nie swarliwy lub niekłótliwy
(w. 3, gr.: amachos). Oznacza to, że ktoś nie chce zawsze mieć racji
za wszelką cenę, lecz szuka pokoju (por. Fil. 4:5; Jak. 3:17; 1 Piotra 2:18). To
szczególnie ważne w dysputach i dyskusjach z wierzącymi ale też z fałszywymi
nauczycielami. Nie oznacza to jednak, że ktoś łatwo idzie na kompromis, gdyż
nie wolno pozwolić na żaden kompromis jeśli chodzi o prawdziwą naukę. Nie
chodzi o treść, lecz o sposób dyskutowania.
- Starszy jest nie
chciwy na grosz lub nie nastawiony na pieniądz (w. 3, gr.: aphilarguros).
Wyraz dosłownie oznacza: nie jest miłośnikiem pieniędzy. Jest to bardzo ważna
cecha dla każdego przywódcy (por. 1 Tym. 3:8; Tyt. 1:7; 1 Piotra 2:5). Korupcja
istnieje wtedy, gdy przywódcy i innym na ważnych pozycjach brakuje tej cechy i
są chciwi.
Doświadczenie
starszego oraz dowody jego życia
Poprzedni
fragment zawierał wiele przymiotników, aby określić charakter i zachowanie
starszego. Teraz tekst skupia się na umiejętnościach starszego widocznych w
jego życiu.
- Starszy musi umieć
zarządzić lub kierować własnym domem (lub domostwem). Grecki tekst używa
wyrazu, który oznacza domostwo (gr.: oikos), czyli cały dom, włącznie z
dziećmi, niewolnikami, sługami itd. Dzisiaj powiedzielibyśmy: rodzina. Domostwo
było widzialne, jako minispołeczeństwo, jako mikrokosmos. Dlatego także w
kulturze grecko-rzymskiej ważnym było to, aby umieć być przywódcą swojego
domostwa. Grecki tekst używa wyrazu, który można tłumaczyć, jako gospodarować,
używany też w 1 Tym. 5:17, gdzie został przetłumaczony, jako sprawować swój
urząd (też w Rz. 12:8; 1 Tes. 5:12; 1 Kor. 12:28).
W innych miejscach Apostoł używa analogii domostwa
lub rodziny, aby opisać Kościół (Gal. 6:10; Ef. 2:19-22). Domostwo oznacza
jedność jak w rodzinie, ale wskazuje na to, że Kościół ma być kierowany jak
domostwo lub rodzina, przez ojca, który utrzymuje porządek, jest mądry i
szanowany przez rodzinę.
- Starszy trzyma
swoje dzieci w posłuszeństwie (w. 4). Głowa domu ma autorytet nad rodziną,
co implikuje posłuszeństwo i szacunek ze strony członków rodziny.
Tak, jak ojciec ma autorytet i może wymagać
posłuszeństwa od dzieci, także starsi mają autorytet i mogą oczekiwać
posłuszeństwa. Jeśli ojciec nie może utrzymać porządku w swojej rodzinie, jeśli
jego dzieci nie są mu posłuszne, jak mógłby utrzymać porządek w zborze, który
stanowi znacznie większe wyzwanie.
Oczywiście nie oznacza to, że dzieci starszego są
idealne, każde dziecko bywa czasami nieposłuszne. Chodzi o ogólną dobrą sytuację
rodzinną.
- Starszym nie może być
ktoś świeżo po nawróceniu (w. 6). Wydaje się logicznym, gdyż, aby być w stanie
prowadzić trzodę Bożą i nauczać musi mieć wiedzę oraz dojrzałość.
To kryterium nie występuje w liście, który Paweł
pisze do Tytusa. Tytus działał na Krecie, gdzie kościół dopiero powstał, tam
jeszcze nie było doświadczonych wierzących, trzeba było szukać wśród młodszych
w wierze, spełniających warunki. Jeśli jednak kościół istnieje dłużej, jak w
Efezie gdzie służył Tymoteusz, wtedy ważnym jest, by starszy był bardziej
doświadczony. Oznacza to, że ma wiedzę, ale też dojrzałość w wierze. Wiedzy
potrzebnej, aby rozpoznawać i przeciwstawiać się fałszywej nauce, można nabyć dzięki
nauczaniu odbywającemu się przez dłuższy okres, młody w wierze nie ma jeszcze
takiego poznania. Ktoś, kto przez dłuższy czas jest wierzącym może tez przez
dłuższy okres pracować nad charakterem oraz uświęceniem, chociaż nie oznacza to
automatycznie, że każdy, kto jest przez wiele lat wierzącym, jest dojrzałym.
Niestety rzeczywistość jest często inna.
Młodego w wierze można łatwiej zaatakować i wprowadzić
w błąd, może być ‘łatwym łupem’ dla szatana, dlatego Apostoł ostrzega, aby nie
byli starszymi, lecz najpierw dalej rozwijali się w wierze i życiu duchowym.
- Starszy ma cieszyć
się dobrym imieniem w świecie. Ta ostatnia cecha jest podobna do pierwszej (być
nienagannym) i stanowi ramę całości. Starszy ma mieć dobrą reputację poza zborem
wśród niewierzących. Jest to świadectwo zboru w społeczeństwie. Każdy wierzący
reprezentuje Chrystusa na ziemi, a starsi mają w tym szczególną
odpowiedzialność.
Szatan próbuje atakować i zastawiać pułapki na
każdego chrześcijanina, ale w szczególności starszych, gdyż stan duchowy
przywódców oraz ich nauczanie jest decydujące dla duchowego zdrowia całego
zboru. Znane są niestety przykłady pastorów, prowadzących zbory, którzy wpadli
w niemoralność seksualną a cała służba rozpadła się, ludzie odeszli od
kościoła, a kościół nabył reputacji hipokryty w społeczeństwie.
Werset ten stanowi też ostrzeżenie dla starszych,
aby nie wpadli w pokuszenia świata, którym może być fałszywe nauczanie,
liberalna teologia i moralność, grzechy seksualne, grzechy związane z pieniędzmi
i chciwością, nadużycie władzy itp.
Implikacje
Warunki, które
Apostoł Paweł opisuje dla starszych mają kilka implikacji.
- Charakter
chrześcijański jest ważniejszy niż dary lub umiejętności starszego.
- Paweł nie chce, aby
zbór miał charyzmatycznego starszego, lub starszego posiadającego dar
nauczania, ale nie wykazującego charakteru chrześcijańskiego. Taka osoba musi
czekać, może pragnąć służby starszego, ale powinna najpierw rozwijać się w
poznaniu Pana oraz sprawować swoje uświęcenie.
Ważnym jest, aby starsi zboru rozpoznali
potencjonalnych starszych, nie od razu przekreślając tych którzy jeszcze nie
mają takiego charakteru jaki powinni mieć, lecz pomagali im, aby rozwijać się w
taki sposób by przygotować się do służby starszego.
- Zbór jest zarządzany
przez grupę starszych, nie przez jednego starszego lub pastora. Powszechny
model, gdzie pastor tak naprawdę jest ‘szefem’ zboru, ponad starszymi, nie jest
biblijny.
Modelem Biblijnym jest zarząd przez starszych
razem. Ten model ochrania zarówno zbór przed ewentualnymi nadużyciami pastora,
ale też chroni starszych przed pułapkami.
Aby zbór mógł
funkcjonować tak jak Bóg chce i aby starsi mogli funkcjonować według Słowa
Bożego bardzo ważna jest modlitwa zboru o ich starszych (Rzymian 15:30; Heb.
13:17).
