Przybytek

Kwestie interpretacji i znaczenia

Biblię czytamy, aby nas budowała, nauczała i zachęcała: Całe Pismo przez Boga jest natchnione i pożyteczne do nauki, do wykrywania błędów, do poprawy, do wychowywania w sprawiedliwości, aby człowiek Boży był doskonały, do wszelkiego dobrego dzieła przygotowany (2 Tym. 3:16-17). Z tego wynika, że wszystko, co jest zapisane w Biblii jest ważne dla nas, również fragmenty w Starym Testamencie, które początkowo wydają nam się nudne lub nierelewantne.

Opis planu i budowy przybytku zajmuje około jednej trzeciej części Księgi Wyjścia (II Mojżeszowej), co wskazuje na jego ważność. Zarówno przybytek, jak potem świątynia, odgrywają centralną rolę w wierze Izraela. Wielu chrześcijan sadzi, że chodzi przede wszystkim o kult ofiarny i rytuały, które dają nas dzisiaj nie mają już znaczenie, więc nie czytają tych rozdziałów. Twierdząc tak jednak nie rozumiesz znaczenia przybytku i celu przyjścia na ziemię Jezus Chrystus. W Nowym Testamencie, szczególnie List do Hebrajczyków nawiązuje do kultu w przybytku, aby wyjaśnić, Kim jest Jezus i co On czynił.

Problem interpretacji

Istnieje wiele różnych prób interpretowania tekstów dotyczących przybytku i kultu z nim związanego. W starożytności wielu interpretowało przybytek w sposób alegoryczny (np. Filo z Aleksandrii). Twierdzono np. na podstawie czterech różnych materiałów użytych do wyposażenia przybytku, że cały przybytek symbolizuje cztery elementy, lub cztery nakrycia symbolizują czterech ewangelistów, lub drewno w konstrukcji symbolizuje człowieczeństwo Jezusa a złoto jego boskość. Świecznik miałby symbolizować światło Boże w nas. To ostatnie jest prawdą, ale świecznik ma o wiele głębsze znaczenie.

Taki sposób interpretowania jest niebezpieczny, ponieważ nie ma żadnych podstaw, to czysta spekulacja.

Należy czytać w sposób prosty zamiast alegoryczny, to znaczy, że musimy rozumieć, że elementy przybytku mają znaczenie symboliczne. Jednak znaczenie nie stanowi spekulacji. Różnica między symbolem i alegorią polega na tym, że symbol ma jedno proste znaczenie i cel, natomiast alegoria ma ich wiele jednocześnie (Hyde, s. 15).

Interpretacja w praktyce

Aby rozumieć znaczenie przybytku musimy szukać odpowiedzi w samej Biblii, należy czytać całą Biblię. Szczególnie Nowy Testament pomaga nam rozumieć i we właściwy sposób interpretować Stary Testament. Chrześcijan czyta Stary Testament w świetle Nowego, ponieważ Jezus Chrystus jest spełnieniem Starego Przymierza (por. Jan 5:39; 2 Kor. 3:12-18).

Aby rozumieć znaczenie przybytku należy najpierw rozumieć tekst w kontekście historycznym, czyli rozumieć w taki sposób, jak Mojżesz i Izrael rozumieli znaczenie przybytku.

Potem należy rozumieć przybytek w kontekście całej Biblii. To znaczy, rozumieć jego miejsce w całości w Biblii, w teologii biblijnej, rozumieć jego miejsce i znaczenie w historii zbawienia. Przede wszystkim oznacza to też rozumienie przybytku w świetle Nowego Testamentu, mianowicie, że przybytek wskazuje na Jezusa i Jezus spełnił przybytek. Dopiero wtedy możemy w pełni rozumieć, co przybytek znaczy konkretnie dla Kościoła oraz dla mojego życia.

Problemem jest, że Biblia używa często języka metaforycznego, co nie jest zawsze łatwe dla właściwego sposobu rozumienia (stąd powstaje interpretacja alegoryczna). Dla człowieka XXI wieku prawda jest technologiczna, chcemy konkretnych i jednoznacznych opisów i informacji. Bóg objawiał się w Biblii używając wielu metafor i symboli, poezji i literackiego języka i stylów, aby do nas przemawiać.

Symbol przekazuje ważną prawdę, ale często w taki sposób, że nie objaśnia wszystkich jej aspektów. Często zostaje coś tajemniczego, lub nawet dwuznaczność. Symbol może wskazywać na wiele różnych aluzji i skojarzeń jednocześnie, podczas gdy nie zawsze od razu wszystko jest wyraźnym. Skojarzenia mogą być różne, nie zawsze są tak samo jasne.

Na przykład, Psalm 23 mówi, że Pan jest pasterzem moim, ale, w jaki sposób On jest pasterzem? Jak mamy rozumieć Boga, jako Pasterza i co to znaczy dla mnie? Nie rozumiemy może wszystkich możliwych szczegółów i skojarzeń, ale mimo to, Psalm przez metaforę pasterza przemawia, zachęca i pociesza nas w mocny sposób.

Teksty o przybytku są bardziej skomplikowane, ponieważ są obszerne i zawierają mnóstwo skojarzeń na różnych poziomach. Przybytek nawiązuje do stworzenia, do Edenu, do nieba, ale też do zbawienia Izraela z Egiptu. Przybytek uczy nas o tym, Kim jest Bóg, co to znaczy świętość, co to znaczy grzech, o tym, Kim jest Jezus i co On czynił dla nas, ale też uczy nas o odnowieniu stworzenia i wiecznym życiu.

Problem zastosowania

Praktyczne zastosowanie tekstu Biblii o przybytku nie jest łatwe. Można czytać w taki sposób, że zastanawiamy się, czym przybytek i jego elementy znaczą dla mnie, i jak mam to zastosować w moim życiu. Takie pytania są bardzo pomocne i ważne w listach w Nowym Testamencie i w innych tekstach, ale nie pomagają nam naprawdę rozumieć znaczenia tekstu mówiącego o przybytku.  

Należy czytać Biblię w sposób teologiczny. To znaczy, że podczas czytania nie zadajemy pytania, jakie może być ukryte znaczenie każdego poszczególnego elementu przybytku, lecz zadajemy pytanie, co dany fragment uczy nas o Bogu, o mnie i o mojej grzeszności, o Chrystusie i o zbawieniu, oraz o tym, jak mam żyć w obliczu Boga. (Hyde, p. 15)

Przybytek uczy i przypomina nam, Kim Bóg jest oraz kim my jesteśmy wobec Niego. Przybytek także uczy ludu Bożego, w jaki sposób Bóg chce mieć relację z nimi.

Zastosowanie tekstu wtedy nie oznacza (tylko) praktycznego działania, ale także (i w tekstach o przybytku przede wszystkim) zmianę naszego myślenia o Bogu. Studiowanie przybytku ma pomagać nam, abyśmy myśleli w Boży sposób o Bogu, o świecie, o sobie i o naszej z relacji ze Stworzycielem. To jest teologia w praktyce. Każdy wierzący jest teologiem, więc każdy wierzący musi uczyć się myśleć teologicznie, co oznacza myśleć w sposób biblijny. Owocem takiego myślenia jest zmiana życia. Rozumienie, co to znaczy, że Bóg jest święty nie wydaje się może od razu praktycznym, ale wierzący, który ma głęboką świadomość, czym jest świętość Boża, z pewnością zacznie inaczej żyć w obliczu Boga.

Inną ważną zasadą w interpretacji jest to, że należy wszystko, co czytamy w Biblii czytać w kontekście, zarówno bliższym jak i dalszym. Najszerszym kontekstem każdego fragmentu jest cała Biblia. Aby więc naprawdę móc rozumieć teologię przybytku, należy rozumieć, co cała Biblia mówi o przybytku i świątyni.

W Biblii czytamy, że przybytek został później zastąpiony świątynią w Jeruzalem; stały budynek zamiast przenośnej świątyni. Opis świątyni jest bardzo skrótowy (1 Krl. 5-8), ale jasnym jest, że budowa ma podobną strukturę, jak przybytek. Później znajdujemy wizję proroka Ezechiela, który widział świątynię. W Nowym Testamencie czytamy, że wierzący oraz kościół, jako całość (składający się z prawdziwych wierzących) stanowi nową świątynię (1 Kor. 3:16-17; 6:19). Chrystus spełnia symbolizm przybytku i każdy wierzący jest w Chrystusie, dlatego każdy wierzący staje się świątynią, w której mieszka Bóg tak, jak mieszkał w przybytku.

Jeżeli czytamy wszystko, co Biblia mówi o tych świątyniach bardzo uważnie, coraz lepiej rozumiemy, czym jest przybytek. Wtedy też odkryjemy, że Biblia mówi o wszystkim, co jest związane z przybytkiem i świątynią w miejscach, gdzie nie używa wyrazów świątynia, jak np. w pierwszych rozdziałach Biblii.

Tylko przez uważne i wielokrotne czytanie Biblii możemy uczyć się w taki sposób rozumieć Pismo Święte. Przy tym oczywiście ważnym jest, aby nie czytać pojedynczych wersetów oderwanych od kontekstu (jak niestety jest to częstym zwyczajem wśród chrześcijan ), lecz należy czytać rozdziały i księgi Biblii w całości, tylko wtedy rozumiemy naprawdę ich przesłania.

Historyczność przybytku

Wielu współczesnych biblistów wątpi w historyczność tych tekstów. Popularna jest teza, że te teksty powstały dopiero w okresie wygnania babilońskiego lub po nim, zostały napisane przez kapłanów, którzy napisali te teksty, aby dać podkład na budowę świątyni i na tożsamość Izraela.

Nie ma powodów, aby odrzucić historyczność, a poza tym (i co ważniejsze), jako chrześcijanie wierzymy, że cała Biblia jest natchniona przez Ducha Świętego, co implikuje, że Biblia nie kłamie i jest nieomylna. Jeśli to, co czytamy jest przedstawione, jako relacja z wydarzeń, które miały miejsce, nie mamy powodów wątpić, co zresztą nie znaczy, że jest to neutralny opis wydarzeń (dalsze omówienie tej problematyki patrz artykuł: Historyczność).

Także Nowy Testament przyjmuje opisu przybytku, jako fakt historyczny, np.: Jezus (Ew. Łk. 24:27), Szczepan (Dz.Ap. 7:38), Autor listu do Hebrajczyków (Heb. 8-9).

Kontekst

Księga Wyjścia / II Mojżeszowa zaczyna się, kiedy Izrael żyje w niewoli w Egipcie. Bóg w cudowny i potężny sposób wyzwolił Izraela z najbardziej potężnego imperium tego czasu, poprowadził ich przez pustynie do góry Synaj, aby zawrzeć z nimi przymierze. Większa część Księgi II Mojżeszowej / Wyjścia opisuje pobyt przy tej górze.

Celem zbawienia Izraela nie była ich wolność, lecz to, aby czcili i uwielbiali Pana. Wyzwolenie z Egiptu oznacza zmianę pana; Izrael nie był już niewolnikiem Egiptu, lecz stał się niewolnikiem i własnością Pana. Celem zbawienia człowieka nigdy nie jest szczęście samo w sobie. Bóg zbawia nas, aby Jego Imię zostało chwalone, a celem naszego życia jest chwalenie i uwielbianie Boga na wieczność.

W Księdze Wyjścia (II Mojż.) rozdz. 19-24, znajdujemy opis zawarcia przymierza Boga z Izraelem, i nadania warunków przymierza: Dziesięć Przykazań i tzw. Księga Przymierza (II Mj. 21:1 – 23:19). W następnych rozdziałach (rozdz. 25-40) czytamy o tym, w jaki sposób Izrael ma chwalić i uwielbiać Pana.

Holenderski teolog z XVII wieku zwrócił uwagę na to, że Bóg potrzebował 6 dni, aby stworzyć świat, ale potrzebował 40 dni, aby poinstruować Mojżesza, jak ma zbudować przybytek (Herman Witsius, 1636-1708). Skoro dokładny opisu przybytku (wskazówki, jak budować oraz relację z aktualnej budowy) zajmują tak wiele miejsca w Biblii, oznacza to, że Duch Święty, który natchnął Pismo Święte, uznał, że jest to ważne dla nas, dlatego nie możemy lekceważyć znaczenia tych rozdziałów.

Sam tekst mówiący o przybytku można podzielić w następujący sposób:

II Mj. 25:1 – 31:11            Bóg daje Mojżeszowi dokładne wskazówki dotyczące budowy przybytku.

II Mj. 31:12 – 35:3            Opis złotego cielca.

II Mj. 35:4 – 40:38            Dokładny opis faktycznej budowy przybytku.

W następnych artykułach i komentarzach zajmiemy się bardziej szczegółowo przybytkiem i jego znaczeniem, abyśmy mogli coraz lepiej poznać naszego Boga i móc Go uwielbiać.