Studium Biblijne
Wcześniej
czytaliśmy o obietnicy, którą Bóg dał Abrahamowi oraz przymierzu, które Bóg
bezwarunkowo zawarł z nim (I Mojż. 12 i 15).
Teraz Bóg
odnawia swoją obietnicę i przymierze, ale tym razem określa warunki. Bóg jest
wierny, ale wymaga wierności i wiary od Abrahama oraz jego potomstwa.
Struktura
rozdziału to tzw. chiazm (Greidanus, p. 160).
A Abraham ma 99 lat (w. 1a)
B
Pan objawia się Abrahamowi (w. 1b)
C
Bóg mówi (w. 1b)
D
Pierwsze przemówienie Boga (w. 1b-2)
E
Abraham pada na oblicze (w. 3a)
F
Drugie przemówienie Boga: zmiana imienia (w. 4-8)
G Trzecie przemówienie Boga:
warunkiem przymierza jest obrzezanie
(w. 9-14)
F’
Czwarte przemówienia Boga: zmiana imienia (w. 15-16)
E’
Abraham pada na oblicze (w. 17)
D’
Piąte przemówienie Boga (w. 19-21)
C’
Bóg przestaje mówić (w. 22a)
B’
Bóg odchodzi od Abrahama (w. 22b)
A’ Abraham ma 99 lat (w. 24-25)
Słowo kluczowe:
przymierze (hebr. berit, 13
razy) i obrzezanie (10 razy) oraz czasownik dać (hebr. ntn).
Przymierze
Abraham ma 99
lat, a więc Ismael ma 12 lub 13 lat, wiek, w którym chłopiec wchodzi w
dorosłość. Ismael nie jest obiecanym potomkiem Abrahama, z którym Bóg wiąże szczególne
błogosławieństwo.
Minęło trzynaście
lat od sytuacji opisanej w poprzednim rozdziale (16:16); dodatkowe lata, które
pokazały, że Saraj jest naprawdę niepłodna, lata w których Abraham skupił swoją
nadzieję na Ismaelu jako potomku.
PAN ukazał się
Abrahamowi. Jest to jedyne miejsce w tym rozdziale, gdzie znajdujemy Imię Pana:
JHWH. Pan jest Bogiem wszechmogącym (hebr. ‘el
šadaj), Bogiem, Który rządzi, który ma moc, aby niepłodnej Saraj dać
potomstwo.
Zanim Bóg zawiera
na nowo przymierze stawia warunki: wymaga całkowitego i bezwarunkowego
posłuszeństwa. Abraham ma trwać w
społeczności z Bogiem (dosł.: chodź
przede mną), co oznacza, że całe jego życie powinno być skierowane i
skupione na Bogu i jego wymaganiach. Abraham ma chodzić z Bogiem, jak Henoch i
Noe (5:22-24; 6:9). Na każdym kroku, przy każdej czynności i przy każdym
wypowiadanym słowie, Abraham ma świadomość, że żyje w obliczu Boga.
Abraham ma być
doskonały. Hebrajski wyraz oznacza
cały lub całość, bez skazy, doskonały nie w sensie bez grzechu, lecz pełnej relacji
z Bogiem, w szczerości i uczciwości wobec Niego, co oczywiście implikuje
posłuszeństwo, a więc ucieczkę od grzechu.
To dotyczy
także dzisiaj każdego wierzącego. Tylko, jeśli wierzący jest całkowicie
posłuszny, może doświadczyć błogosławieństwa przymierza.
W ten sposób Bóg
ustanawia (dosł.: daje) przymierze z
Abrahamem. Przymierze jest całkowicie inicjatywą Bożą, ale wszyscy partnerzy w
przymierzu mają obowiązki: Pan (w. 4-8), Abraham (w. 9-14) i Saraj (w. 15-16).
Abraham pada
na ziemię, to typowy akt uwielbienia (por. III Mojż. 9:24; Joz. 5:14; Ez.
1:28).
Nowe imię
W starożytnym
świecie imiona miały inne znaczenie niż obecnie. Imię wskazywało na charakter i
cel życia osoby noszącej konkretne imię. Imię Abram oznacza wywyższony ojciec.
Nowe imię Abraham (w. 4) jest grą słów oznaczających ojca (‘ab) i tłum (ham), które
można tłumaczyć jak: ojciec wielu, lub ojciec tłumów.
W starożytnym
bliskim wschodzie otrzymanie nowego imienia oznaczało początek nowej ery. Np.
kiedy król zmienił politykę państwa, często symbolicznie przyjmował nowe imię.
Poza tym, nadawanie imienia oznaczało władzę i moc nad tą osobą. Bóg daje nowe
imię, co oznacza, że zaczyna się nowa era w życiu Abrahama, oraz jest jednocześnie
gwarancją, że Bóg spełni to, co obiecał. Każdy raz, kiedy ktoś wołał Abrahama
po imieniu, przypominało mu to obietnicę Bożą.
Obietnicą
związaną ze zmianą imienia jest to, że Abraham będzie ojcem wielu narodów, zarówno
biologicznym jak i duchowym. Biologicznie z Abrahama pochodzi wiele narodów:
potomstwo Ketury (25:1-4), potomstwo Ismaela (25:12-18), potomstwo Edoma
(rozdz. 36) i Izrael.
Zarówno Psalmista
jak i Apostoł Paweł interpretują tekst tak, że potomstwo dotyczy także pogan,
którzy staną się potomkami Abrahama (Ps. 87:4-6; Rz. 4:16-17; Gal. 3:15-19).
Obietnica
licznego potomstwa (w. 6) jest związana z zadaniem człowieka danym mu już w
raju, i powtórzonym Noemu, mianowicie, aby zapełnić ziemię (1:28; 9:1, 7).
Abraham jest nowym Adamem i nowym Noem, z którym Bóg zaczyna na nowo. Różnicą
jest to, że dla Adama i Noego był to rozkaz, a dla Abraham to obietnica. Tak
jak Adam i Noe, w Abrahamie Pan zaczyna nową erę w historii świata i historii
zbawienia. Bóg nakazał Adamowi i Noemu rozmnożyć się, a to zostaje w pełni
spełnione w potomstwie Abrahama.
Królowie będą
pochodzić od Abrahama. Już wcześniejsze obietnice wielkiego narodu implikowały
króla (12:1-3). Już od początku wiadomo było, że Izrael będzie miał króla, choć
rzadko o tym czytamy w Pięcioksięgu (I Mojż. 17:16; 35:11; 49:10; IV Mojż.
24:17; V Mojż. 17:14-20; 28:36).
Potomstwo
Tu (w. 7) po
raz pierwszy czytamy, że Bóg zawiera przymierze nie tylko z Abrahamem, ale też
z jego potomstwem, po śmierci Abrahama przymierze nie przestaje istnieć. To przymierze
wieczne, podobnie jak przymierze z Noem (9:9, 11, 16).
Czytamy też
pierwszy raz o celu przymierza: abym był
Bogiem twoim i potomstwa twego. Wszechmogący Bóg Stworzyciel wybrał w
swojej suwerennej woli Abrahama i jego potomstwo, aby mieć unikalną relację z
nimi (por. II Mojż. 4:16; 6:7; III Mojż. 11:45; 26:12, 45). Bóg chce chronić
swoich ludzi i dać im życie oraz wszystko czego potrzebują (por. 17:8; Jer.
24:7; 31:33; Ez. 34:30-31; Oz. 2:1; Zach. 8:8).
Bóg daje ziemię
Kanaan w wieczne posiadanie (por. 12:1, 7; 15:18). Warunkiem jest życie z
Bogiem (w. 8-9). Kiedy Izrael był
niewierny stracił ziemię, a Bóg ich wyprowadził na wygnanie babilońskie. Ale
jednocześnie było to dla Izraela powodem nadziei, że Bóg odda im ziemię z
powrotem, jak obiecali prorocy.
Przymierze
jest wyłącznie inicjatywą Bożą, ale Bóg wymaga potwierdzenia przymierze od
Abrahama.
Obrzezanie
Obrzezanie było
rytuałem, zwyczajem wielu kultur świata. W czasie Abrahama było zwyczajem w
Egipcie oraz wśród ludzi żyjących w Kanaanie i okolicach (Jer. 9:24-25),
chociaż nie dotyczy to wszystkich (np.
Filistyńczycy nie praktykowali tego, por. Sędz. 14:3). Obrzezanie nie był
praktykowane także w Mezopotamii, skąd pochodził Abraham. W innych kulturach
obrzezanie zazwyczaj następowało dopiero wtedy, kiedy chłopiec był nastolatkiem,
prawdopodobnie, by pokazać, że już jest dorosły lub jako (rytualne)
przygotowanie do małżeństwa, bądź miało związek z magią.
Obrzezanie
Abrahama jest zwyczajem unikalnym, ponieważ ma wyraźną podstawę teologiczną. Nie
znamy innych kultur gdzie obrzezanie miałoby znaczenie czysto teologiczne.
Obrzezanie
jest znakiem przymierza, ma przypominać ciągle o przymierzu, tak jak tęcza jest
znakiem Bożym przymierza z Noem, przypominającym, że Bóg już nigdy nie zniszczy
ziemi (9:14-16).
Izrael znał
więcej znaków, jak np. coroczne święto Paschy to znak, przypominający
wyzwolenie Izraela z Egiptu i to, że Izrael miał trzymać się zakonu (II Mojz.
13:9; por. V Mojż. 6:8; 11:18). Szabat jest znakiem, że Izrael jest Bożym świętym
ludem (II Mojż. 31:13).
Obrzezanie
oznacza, że Abraham jest święty, odosobniony dla Boga. Przymierze jest związane
z obietnicą potomstwa, a męski organ prokreacji jest poświęcony Bogu (por. V
Mojż. 30:6; Jer. 4:4).
Obrzezanie ma
przypominać o statusie ludu Bożego, jako szczególnego, wybranego narodu, z
którym Bóg chce żyć w szczególnej relacji, ale także przypomina Abrahamowi i
jego potomstwu o tym, że ma żyć w posłuszeństwie. Przez obrzezanie Abraham wyraził
posłuszeństwo i chęć życia w obliczu Bogu (w. 2) aby strzec drogi Pana i zachować
sprawiedliwość i prawo (18:19).
Dzieci mają
zostać obrzezane w ósmym dniu życia, co jest całkiem inne niż w innych
kulturach. Teraz wiemy, że dzieci, które przed ósmym dniem zostaną obrzezane,
potrzebują lekarstwo (witaminę K), aby przeżyć operację. Ósmy dzień życia jest
z medycznego punktu widzenia najlepszym dniem obrzeżanie.
Tak jak
obietnicy przymierze dotyczy cały potomstwo Abrahama, tak tez warunek: obrzeżanie.
Przymierze
Tak jak obrzezanie
jest nieodwracalnym znakiem na całe życie, tak przymierze będzie na zawsze i
nieodwracalne. Pojedynczy ludzie mogą być nieposłuszni, nie obrzezać się, w tym
wykluczając siebie ze wspólnoty przymierza, ale Bóg zachowuje swoje przymierze
ze swoim ludem.
Nawet, kiedy
cały Izrael staje się niewierny, Bóg może karać, wyprowadzając ich na wygnanie,
ale zawsze jest droga powrotna poprzez nawrócenie, co prowadzi do odnowienia
(III Mojż. 26:40-45, V Mojż. 30:1-10).
Tekst mówi
dosłownie (w.14), że każdy, kto nie odcina napletek, sam będzie odcięty od ludu… Człowiek ma wybór:
albo sam odcina swój napletek, albo zostanie odcięty całkowicie, co oznacza
śmierć. Ten, kto jest nieposłuszny nie ma prawa być w przymierzu z Bogiem i
zasługuje na wieczną karę.
Brak
posłuszeństwa nie oznacza końca przymierza, gdyż Bóg jest wierny i nigdy nie
łamie go, tylko nieposłuszni już nie mają udziału w nim. Zawsze jednak jest
szansa na powrót przez nawrócenie się.
Obietnica dla Sary
Po obietnicy danej
Abrahamowi, Bóg daje obietnicę Sarze (w. 15-16) i pierwszy raz twierdzi
jednoznacznie, że potomek będzie jej dzieckiem.
Sara gra ważną
rolę w Biblii, co jest podkreślone przez fakt, że jest jedyną kobietą w Biblii,
której imię zostaje zmienione i której wiek w chwili śmierci zostaje podany
(23:1).
Tak jak dla
Abrahama, tak i dla Sary zaczyna się nowe życie, symbolizowane przez nowe imię.
Znaczenie imienia nie jest do końca jasne. Zarówno Saraj jak i Sara są
prawdopodobnie wariantami wyrazu oznaczającego księżniczkę. Królowie, których
Bóg obiecał (w. 6) będą potomkami Sary.
Abraham znowu
pada na ziemię, jako znak uwielbienia (w. 17), ale jednocześnie śmieje się. Zmiana
imienia i nakaz obrzezania musiały być bardzo dziwne dla Abrahama, zbyt trudne,
aby uwierzyć.
Wyraz
tłumaczony, jako roześmiał się, brzmi po hebr. jicak, co jest hebrajską formą imienia Izaak. Przez swoją reakcję, Abraham
niechcący potwierdza to, co Bóg mówi, bo dokładnie takie będzie imię syna:
Izaak, co znaczy on się śmieje lub: on się śmiał. Konstrukcja zdania w
hebrajskim tekście jest nieco dziwna i nielogiczna, co wskazuje w subtelny
sposób na zdziwienie Abrahama. Abraham jest tak zdziwiony, że wypowiada się niegramatycznie.
Wiara i posłuszeństwo
Abraham jest
sceptyczny, czyżby Sara jeszcze mogłaby urodzić syna? Ale poza tym sytuacja
staje się bardziej skomplikowana dla Abrahama; co z Ismaelem?
Prośba
Abrahama wyraża jego niewiarę. Prosi o błogosławieństwo dla Ismaela, ale
właściwie prosi Boga o to, aby jednak Ismael mógł być tym obiecanym potomkiem.
Abraham w swojej niewierze zaprzecza Bogu.
Bóg na to ostro
napomina Abrahama (w. 19-22): nie Ismael, lecz syn z Sary będzie obiecanym potomkiem.
Abraham wątpi i śmieje się, ale Bóg daje mu syna. Izaak przez swoje imię
przypomina przez całe życie fakt, że Abraham i Sara śmiali się a być może także
fakt, że Ismael szydził z Izaaka (co też jest znaczeniem czasownika śmiać się).
Jednocześnie narodziny Izaaka stają się powodem ogromnej radości (21:1-7; Rz.
4:19-21).
Bóg jest
łaskawy. Ismael urodził się z powodu grzechu i braku wiary Abrahama (16:1-4),
ale Bóg go też pobłogosławi. Ismael jest wykluczony z przymierza, ale mimo to będzie
ojcem dwunastu książąt, tak jak Izrael będzie miał dwanaście plemion. Abraham
rzeczywiście będzie ojcem wielu narodów.
Abraham jest
wierny, posłuszny i czyni jak Bóg mu nakazuje. Tego samego dnia Abraham obrzezuje
wszystkich mężczyzn w swoim domostwie. Tekst dokładnie powtarza, kto jest obrzezany,
aby pokazać, że Abraham, czyni dokładnie tak jak Bóg mu nakazał (por. w. 12)
dokonując bardzo bolesnego obrzezania każdego mężczyzny.
Ten dzień jest
nowym początkiem dla Abrahama i jednym z kluczowych dni w historii świata, podobnie
jak dzień, w którym Noe wsiadł do arki lub dzień wyjścia z Egiptu. Mówiąc o
tych wszystkich ważnych wydarzeniach użyto tego samego słowa (I Mojż. 7:13; II
Mojż. 12:17).
Tak jak Zielone
Święta (Dz. Ap. 2) są w pewnym sensie narodzinami Kościoła Nowego Testamentu,
tak to wydarzenie można postrzegać, jako narodziny ‘Kościoła’ Starego
Testamentu.
Teologia przymierza
W rozdz. 15
czytamy, że Pan zawarł przymierze z Abrahamem, i obiecał mu, że będzie ojcem
wielkiego narodu oraz, że da mu ziemie Kanaan. W tym rozdziale, Bóg powtarza
obietnicę ziemi i potomstwa.
Znowu Bóg wiąże
obietnicę z błogosławieństwem dla wielu narodów (w. 4-7; por. 12:3). Królowie z
potomstwa Abrahama będą rządzić narodami (V Mojż. 17:14-20; por. Neh. 9:7-8).
W rozdz. 15
Abraham był tylko biernym partnerem przymierza, do którego Bóg bezwarunkowo się
zobowiązywał, podobnie jak w przypadku przymierza z Noem (9:1-17). Teraz Bóg
wymaga od Abrahama i jego potomstwa trzymania się warunków przymierza pod karą odcięcia, co oznacza śmierć.
Dopiero, kiedy
Abraham pokazuje, że przyjmuje warunki przymierza, jest wierny i posłuszny, udowadniając
to przez gotowość ofiarowania syna Izaaka, Bóg przysięga, że spełni przymierze
(22:15-18).
Można tylko
doświadczyć błogosławieństwa przymierza, jeśli żyjesz w obliczu Bożym. Te
warunki zostaną bardzo jasno wyartykułowane w przymierzu Mojżeszowym (III Mojż.
26; V Mojż. 28).
Kiedy Izrael
żył na wygnaniu w Babilonie, jako skutek nieposłuszeństwa prorocy ogłosili, że Bóg
obiecuje, że zawiera nowe przymierze z Izraelem, w którym wypisze zakon w
sercach (Jer. 31:31-34). Wtedy lud Boży będzie posłuszny (Jer. 31:31-37; 32:40;
Ez. 16:60; 37:26). W tym nowym przymierzu rzeczywiście wszystkie narody świata
będą błogosławione (Iz. 55:3; 61:8).
Ostateczne
przymierze zostaje spełnione w Jezusie Chrystusie (Łk. 20:20; Mt. 26:27-28). Chrystus
jest Pośrednikiem nowego przymierza(Hebr. 9:15; por. Ef. 3:6) a w Nim wszystkie
narody zostaną włączone do przymierza (Dz. Ap. 15:16-18; Ef. 3:1-6; Heb.
8:8-15).
Obrzezanie i chrzest.
Obrzezanie było
podstawowym znakiem przymierza, które było dokonane na organie prokreacji,
wskazując na to, że dzieci także są odosobnione i święte dla Boga.
Stary
Testament już mówi o obrzezaniu serc (III Mojż. 26:41; V Mojż. 10:16; 30:6;
Jer. 4:4). Obrzezanie fizyczne nie miało żadnego duchowego znaczenia, jeśli
serce nie było obrzezane (Jer. 31), co oznacza nawrócenie i wiarę.
Apostoł Paweł
ciągle na nowo podkreśla, że decydującym jest bycie w Chrystusie, relacja z
Bogiem w Chrystusie (Rz. 2-4). Albowiem nie ten jest Żydem,
który jest nim na zewnątrz, i nie to jest obrzezanie, które jest widoczne na
ciele, ale ten jest Żydem, który jest nim wewnętrznie, i to jest obrzezanie,
które jest obrzezaniem serca, w duchu, a nie według litery; taki ma chwałę nie
u ludzi, lecz u Boga (Rz. 2:28-29).
Nie tylko w
Nowym, ale i też w Starym Testamencie jest bardzo jasnym, że zbawiony jest tylko
ten, którego serce jest obrzezane, czyli tylko ten, kto się nawróci, uwierzy i
żyje w obliczu Pana. Tylko nawrócony człowiek spełnia warunki przymierza (V
Mojż. 10:16; 30:6; Jer. 4:4; Ez. 44:7-9).
Dzisiaj
przynależność do ludu Bożego nie jest definiowane przez potomstwo Abrahama,
lecz poprzez relację z Jezusem Chrystusem, Który jest jedynym Potomkiem Abrahama,
który w pełni spełnił wszystkie obowiązki przymierza. Dlatego każdy, kto jest w
Chrystusie, jest potomkiem Abrahama przez wiarę (Rz. 4:1-15).
W Chrystusie
Bóg dał nowe przymierze, i daje każdemu, kto w Nim jest Ducha Świętego, który obrzezuje
serce (Jer. 31:31-34; Rz. 2:28-29; 2 Kor. 3:2-6; Gal. 6:15). Krew Jezusa została
wylany raz na zawsze za wszystkie nasze grzechy, dlatego nie musimy już wylewać
krwi w rytuałach jak ofiary lub obrzezanie.
Pierwszy Synod
Apostołów jasno deklarował, że chrześcijanie z pogan nie muszą się obrzezywać
(Dz. Ap. 15:1-29). W Chrystusie nie ma już różnic miedzy Żydem a Grekiem, a przynależność
do Chrystusa jest wyrażana przez chrzest (Gal. 3:27-29; por. Kol. 2:11-14). Obrzezanie
straciło w tym swoje znaczenie, co wielokrotnie podkreśla Apostoł Paweł (np.
Gal. 6:15).
Nowe przymierze
ma nowy znak: chrzest, który wskazuje na duchową rzeczywistość, mianowicie,
obrzezanie serca ochrzczonego człowieka. To obrzezanie uczyniony przez samego
Chrystusa (Kol. 2:11). Chrzest jest symbolem przynależności do Kościoła, do
nowego przymierza z Bogiem, oraz jest symbolem dokonanego oczyszczenia z
grzechów (Rz. 6:1-14; 11:16; 1 Kor. 7:14; Kol. 2:11-12; 1 Piotra 3:20). Dlatego
chrzest zawsze oznacza, że ochrzczony człowiek żyje w obliczu Boga i jest
nawrócony.
Błogosławieństwo dla narodów
Psalm 78 mówi,
ze Rahab i Babilon należą do Boga. W Starym Testamencie błogosławieństwo nigdy
nie było ekskluzywne, tylko dla Izraela, dla biologicznych potomków Abrahama.
W Chrystusie
wszystkie narody są błogosławione, każdy, kto jest w Chrystusie jest błogosławiony.
Poganie nie przyjdą do Abrahama przez obrzezanie, lecz poprzez wiarę, tak jak
Abraham też był zbawiony nie przez obrzezanie, lecz poprzez swoją wiarę, którą posiadał,
zanim został obrzezany.
Obietnica, że
Abraham będzie ojcem wielu narodów, została spełniona w Jezusie Chrystusie,
który wysłał Apostołów na krańce świata,
aby czynili uczniów we wszystkich narodach (Mt. 28:19; por. Rz. 4:16-17;
15:8-12).
Jezus Chrystus
jest ostatecznym Królem, który pochodzi od Abrahama (w. 6; 49:8-12) i w Nim
wierzący nie otrzymają Kanaanu, lecz całą nową ziemię w dziedzictwie.
