Księga Daniela, rozdz. 2

Struktura

w. 1                 Sen Nebukadnesara

w. 2-13            Wymogi króla, konsekwencje braku ich spełnienia

w. 14-23          Modlitwa i dziękczynienie Daniela

w. 24-30          Daniel przed królem

w. 31-45          Daniel objawia sen i jego znaczenie

w. 46-49          Reakcja króla: uznaje Boga oraz Daniela

W tym rozdziale znajdujemy konfrontację miedzy mędrcami i wróżbitami babilońskimi, którzy stanowią intelektualne elity ówczesnego świata, a Danielem. Tak naprawdę jest to konfrontacja między fałszywymi bogami a jedynym prawdziwym Bogiem.

Ta konfrontacja jest ciągle powracającym tematem w Biblii z którego jednym z najbardziej znanych i dramatycznych przykładów jest opowieść o proroku Eliaszu i kapłanach Baala na górze Karmel (1 Królewska18).

Także u proroków znajdujemy ten kontrast. W Księdze Izajasza 40-48 Izajasz wyśmiewa narodowych bogów. Ludzie ufają fałszywym bogom, ale Izajasz wyraźnie pokazuje, że bożki nie mają żadnego wpływu na przebieg historii (Izajasz 46:6-7). Bożki nie znają przyszłości (Izajasz 47:13-15). Tylko Bóg Izraela kontroluje historię, tylko On rządzi, i tylko On zna przyszłość (Izajasz 46:9-10).

 

Kontrast:

Doradcy i mędrcy króla zostali skonfrontowani z problemem, z którym nie poradzili sobie. Są oni wróżbitami, magami i czarownikami ale nie są prorokami. Oni mogą ‘interpretować’ sny, mają podręczniki, które nauczają procedur i metod interpretacji snu i zapowiadania przyszłości. Potrzebują danych, na podstawie których mogą pracować. Biorą wnętrzności zwierząt i myślą, że z formy i struktury są w stanie „czytać” znaczenie snu i przyszłości. Oni nie są prorokami.

Normalną procedurą było, że kiedy król miał sen wymagający interpretacji, najpierw informował mędrców o treści snu. Mędrcy mogli ‘interpretować’ sen tylko wtedy, gdy znali jego treść. W żaden sposób nie byli w stanie powiedzieć o treści snu.

Król Nebukadnesar był zdenerwowany i nie chciał opowiedzieć swego snu. Wygląda na to, że nie ufa już mędrcom, chce ich sprawdzić, być może podejrzewa, że oszukują. Jest to bardzo niebezpieczna sytuacja. Pytanie Nebukadnesara demaskuje ich w pewnym sensie jako oszustów.

Mędrcy odpowiadają głosząc faktycznie jedyną prawdę: nie ma na ziemi człowieka, który by mógł wyłożyć sen (w. 10). To prawda, żaden człowiek tego nie dokona, tylko Bóg, co Daniel potwierdza kiedy sam staje przed królem (w. 27-28).

Daniel miał takie same studia jak inni mędrcy, studiował te same podręczniki i procedury jak inni (por. 1:17), ale on był sługą jedynego Boga, Który mu objawia treść snu.

To, że Bóg zna przyszłość było szczególnie ważne dla Izraela będącego na wygnaniu. Sytuacja Izraela wyglądała beznadziejnie: ich kraj i stolica, ich świątynia zostały kompletnie zniszczone, zostali wyprowadzeni przez najpotężniejsze państwo na świecie. Bóg jednak zapowiedział, że Izrael, mimo pozoru, powróci do swego kraju, i Bóg ich odnowi. 

Daniel przypomina w tym rozdziale Józefa, który wykładał w Egipcie sny faraona (Ks. Rodzaju 41).

Postawa Daniela

Daniel znajduje się w sytuacji zagrożenia (w. 12-13). Nie wiemy, dlaczego nie był obecny kiedy król przywołał mędrców (w. 2), ale Daniel był niewątpliwie zaliczany do ich grona i niezależnie od faktu, czy był obecny czy nie jemu również, tak jaki wszystkim mędrcom oraz wróżbitom groziła kara śmierci.

W reakcji Daniela można dostrzec dwa elementy: mądrość i modlitwę. Najpierw prosi dowódcę gwardii o wyjaśnienie. Biblia nie mówi w jaki sposób Daniel to uczynił, tylko czytamy, że przy tym mądrze i roztropnie postępował (w. 14).

Kiedy król daje mu czas, biegnie do domu, dzieli problem z przyjaciółmi i razem błagają Boga o objawienie treści królewskiego snu.

My wiemy jak historia się kończy, i że Daniel przeżyje. Dla Daniela i jego przyjaciół w tym momencie nie było to tak pewnym, że przeżyją. Dla nich jest to sytuacja życia lub śmierci.. Nie mają gwarancji, czy Bóg im objawi treść i znaczenie snu, i nie wiedzą, czy zostaną ochronieni przed śmiercią.

Suwerenny Bóg objawia treść snu Danielowi jako odpowiedź na modlitwy. 

Pierwszym co Daniel czyni po otrzymaniu objawienia od Boga jest podziękowanie i uwielbienie Go (w. 20-23). Daniel służy najpotężniejszemu królowi w jego świecie, ale wyznaje, że nie Nebukadnesar, lecz Bóg jest jedynym wszechmocnym rządzącym na całej ziemi (w. 21).

Po tym wyznaniu wiary, Daniel staje przed królem, który uważa siebie za wszechmocnego i wiecznego króla.

Mądrość w ST

W Starym Testamencie mądrość nie oznacza zgromadzonej wiedzy, lub umiejętności wykonywania pewnych czynności. Mądrość jest czymś więcej niż nauczenie się swojej lekcji i znajomość Biblii na pamięć.

W Biblii szczególnie Księga Przysłów mówi o mądrości. W pierwszym rozdziale tej księgi kontrastują dwie koncepcje: mądrość i głupota. W rozdz. 9 pojęcia te zostają spersonifikowane jako dwie kobiety. Kobiety zapraszają (męskiego) czytelnika do siebie a pytanie brzmi: którą wybierzesz? Mądrość czy głupotę?

Czytelnik jest zachęcany, aby wejść w bliższą relację z jedną z nich. Te kobiety mieszkają na górze (Przysłów 9:3 i 14). W miastach w starożytności najwyższe miejsca w mieście były miejscami świętymi, gdzie znajdowała się świątynia, tam mieszkali bogowie.

Pani głupia reprezentuje fałszywych bogów, a pani mądra reprezentuje samego Boga.

Mądrość nie jest czymś, czego można się nauczyć, lecz mądrość oznacza relację, którą masz z Bogiem, W Biblii też wyrażona jako bojaźń Pana (Job 28:28). Mędrcy i wróżbici babilońscy nauczyli się swojej ‘mądrości’ z podręczników, ale Daniel był mądry, bo żył w bliskiej relacji z Bogiem i tylko Jemu ufał.

Mądrość w NT

W Nowym Testamencie znajdujemy także kontrast między mądrością świata (wiedzy) i mądrością Bożą. Apostoł Paweł uczył się u wybitnego ‘profesora’ Gamaliela i uważał chrześcijan za głupich, niemądrych. Potem przekonał się, że nie jego wiedza, lecz jego relacja z Bogiem w Chrystusie czyni go mądrym.

W pierwszym liście do Koryntian Paweł pisze o tym. Pierwszy rozdział zawiera rodzaj refleksji nad Danielem 2 (1 Koryntian 1:18-2:16). Najpierw pisze o mądrości w taki sposób jak znajdujemy to w Ks. Przysłów (1 Koryntian 1:18-31) a potem pisze o mądrości jako objawieniu Boga (1 Koryntian 2:1-16). Prawdziwa mądrość nie wynika z wielu lat studiów, lecz tylko z relacji z Bogiem (1 Koryntian 2:10-16). Jezus sam jest mądrością Boga (1 Koryntian 1:30).

Sen

Następnego dnia, na pytanie Nebukadnesara, czy Daniel może odpowiedzieć i wyjaśnić mu sen, Daniel potwierdza to, co mędrcy dzień wcześniej powiedzieli: nikt, nawet mędrcy i astrologowie nie mogą wyjaśnić, tylko Bóg jedynie (w. 27-28).

Potem opowiada dokładnie co śniło się Nebukadnesarowi, co jest jasnym dowodem, że sam Bóg musiał to mu objawiać.

W śnie Nebukadnesar widział ogromny posąg. Wiemy ze starych tekstów z czasów asyryjskich i babilońskich, że ogromne posągi występowały częściej w snach królów.

Posąg ten jednak jest dziwny, absurdalny, gdyż składa się z różnych materiałów, co w rzeczywistości nie istnieje.

Kamień / Skała

Królestwo, które niszczy posąg nie jest jednym z wielu królestw na ziemi. Jest wyobrażone jako skała, która oderwała się bez udziału ludzi (w. 34), co jasno wskazuje na to, że chodzi o coś całkiem innego, nie z tego świata. Dla Nebukadnesara już bez wyjaśnienia było jasnym, że chodzi tu o działanie Boga (lub bogów w jego perspektywie), co na pewno też spowodowało jego zdenerwowanie.

Jezus mówił, że Królestwo Boże nie jest z tego świata (Ew. Jana 18:36). Nie oznacza to, że jest to królestwo tylko duchowe, nie mające nic wspólnego z naszym materialnym światem. Oznacza to, że pochodzenie Jego Królestwa jest inne, nie z tego świata. Królestwo Boże, które reprezentuje kamień oderwany nie za pomocą ludzkiej ręki, pochodzi od samego Boga.

Królestwo zastąpi wszystkie inne królestwa, ale nie zastąpi samego świata. Królestwo Boże nie oznacza ucieczki od świata, nie jest to królestwo tylko w niebie. Boże Królestwo jest Królestwem w niebie i na ziemi, oznacza ustanowienie rządów Bożych nad całą ziemią.

Nie królestwo Nebukadnesara, lecz Królestwo Boże jest wiecznym królestwem (por. w. 4). 

Będzie jeszcze wiele innych królestw ludzkich – więcej niż te cztery w śnie. Cztery królestwa symbolizują wszystkie królestwa świata (cztery strony świata). Ale ostatecznie przyjdzie Królestwo Boże, które zniszczy wszystkie inne.

W Biblii Jezus nazywany jest skałą (Psalm 118;22; Ew. Mateusza 21:42; Izajasz 8:14; 28:16; Rzymian 9:33; 1 Piotra 2:6-8). Szczególnie w przypowieści o dzierżawcach winnicy Jezus nawiązuje do Daniela 2, kiedy cytuje Psalm 118 Każdy, kto by upadł na ten kamień, roztrzaska się, a na kogo by on upadł, zmiażdży go (Psalm 118:22, Ew. Łukasza 20:18). Każdy kto się potknie o kamień, upadnie, ale każdy na którego spadnie ten kamień, zostanie zniszczony.

Interpretacja snu

Materiały i elementy, z którego składa się posąg symbolizują narody, albo królów, albo i jedno i drugie. Taki sposób porównywania był znane. Hezjod, w swoim Dzieło i dni, z VIII wieku p.n.e., przedstawiał okresy i mocarstwa w historii poprzez coraz mniej wartościowe materiały.

Tu jednak jeszcze nie następuje dokładna identyfikacja królestw. Dopiero w rozdziale 7 czytamy bardziej szczegółowo o różnych królestwach i tylko w świetle rozdziału 7 możemy zidentyfikować królestwa symbolizowane przez poszczególne części posągu. W rozdz. 7 znajdujemy cztery zwierzęta, które reprezentują królestwa. To zostaje potem opracowane w bardziej szczegółowy sposób w następnych rozdziałach, aż w rozdz. 11 znajdujemy dość dokładny opis przyszłej historii (co zresztą jest dość unikalne w Biblii).

Tu wizja przyszłej historii jest jeszcze bardzo ogólna, ale na podstawie rozdz. 7 możemy w następujący sposób zidentyfikować cztery królestwa:

- Głowa ze złota symbolizuje Babilon i jego króla, Nebukadnesara, który okazuje się najświetniejszym ze wszystkich (dlatego złoto, najbardziej kosztowny i szlachetny metal). Późniejsze mocarstwa będą też wielkie, ale już mniej świetne.

- Pierś i ramiona ze srebra reprezentują Imperium Medyjsko-Perskie.

- Brzuch i biodra z miedzi reprezentują Imperium Greckie (Aleksander Macedończyk).

- Nogi z żelaza i gliny reprezentują Imperium Rzymskie: silne ale i podzielone.

Nie chodzi jednak o dokładne, pełne wyjaśnienie przyszłości, lecz celem jest przekazanie bardziej ogólnej wiadomości, mianowicie: Bóg jest suwerenny i kontroluje wszystko. Posąg był piękny i uczyniony przez ludzi, ale skała, która oderwała się bez udziału ludzi, zniszczyła wszystko tak, że kompletne nic nie zostało.

Jest to ogromne pocieszenie dla Izraela na wygnaniu: wygląda na to, że Imperium Babilońskie istnieje na zawsze i że Izrael nigdy nie wróci do swego kraju, ale Bóg ostatecznie zniszczy wszystkie ludzkie imperia. Jest to także pocieszenie dla nas dzisiaj, szczególnie dla chrześcijan żyjących w sytuacji prześladowania. Państwa, które prześladują, jak np. Północna Korea, wygląda może na silne i niepokonane, ale Bóg jest silniejszy i zniszczy też to państwo.

My uważamy często, że społeczeństwo i cywilizacja rozwija się w historii, wszystko jest coraz lepsze, ale Bóg pokazuje, że tak nie jest, jest coraz gorzej. To jest działanie grzechu.

Reakcja króla

Król jest pod wrażeniem i on, największy władca na ziemi, pada na twarz przed Danielem.

To był największy możliwy hołd, który ktoś mógł wtedy otrzymać.

Najpotężniejszy człowiek na ziemi, król najmocniejszego mocarstwa na ziemi, położył się na twarz przez Żydem, który za karę został wyprowadzony jako niewolnik ze swojej ziemi. To jest sytuacja absurdalna. Ale to jest obraz, który daje nadzieje Izraelowi. Kiedyś wszystko będzie inaczej niż obecnie wygląda.

Nebukadnesar uwielbia i czci Daniela, jakby był on bogiem. Jest to sytuacja podobna jak kiedy Paweł i Barnaba w Lystrze zostali uczczeni jak bogowie (Dzieje Apostolskie 14:8-20). Ale podczas, gdy Paweł i Barnaba ostro protestują, nie czytamy o tym, że Daniel protestuje.

Należy rozumieć w 46 w świetle w 47. Wydarzenie z historii może także pomóc rozumieć. Kiedy Aleksander Macedończyk (Wielki) był w Jerozolimie (w 230 p.n.e.), klęknął przed najwyższym kapłanem, ale powiedział przy tym, że to oznaczało oddanie czci Bogu, któremu najwyższy kapłan służy i Go reprezentuje. Nebukadnesar w tym momencie uznał Boga. Nie znaczy to, że w tym momencie się nawrócił; jego późniejsze działanie nie wskazują na to. Oznacza to raczej, że Nebukadnesar, będąc politeistą, umieścił Boga Izraela w swoim panteonie bogów.

Sen oraz interpretacja oznaczają ogromną pociechę dla Izraela na wygnaniu, współcześnie również dla wierzącego żyjącego w ucisku.

Księga Daniela, rozdz. 1

Rozdział 1 stanowi wprowadzenie do całej księgi Daniela. Główny temat księgi: suwerenność Boga – bez względu na sytuację: Bóg jest suwerenny i rządzi, mając wszystko pod kontrolą.

Mimo faktu, że Daniel i jego przyjaciele zostali wyprowadzeni na wygnanie do obcego i dalekiego kraju wroga (co jest karą Bożą), Bóg nadal daje możliwości, aby wierzący dobrze prosperowali, Bóg nadal jest wierny.

w. 1-2

Prorocy wielokrotnie zapowiadali karę za nieposłuszeństwo Izraela. Reformy judejskiego króla Jozjasza nie pomogły (2 Krl. 22). Późniejsi królowie judzcy nie czynili lepiej. Ich panowanie to historia klęski, upadku, poniżenia a w końcu podporządkowania.

Imperium Asyryjskie zostało w miedzy czasie zastąpione Imperium Babilońskim, a król Babilonu w końcu ostatecznie zniszczył Jerozolimę i świątynię.

Mimo wielkiej klęski, która wygląda na koniec narodu Izraela, pierwszy rozdział Księgi Daniela niesie ogromną pociechę dla Żydów, którym świat kompletne się zawalił.

Sytuacja Żydów jest gorsza niż Polaków podczas zaborów w XIX wieku: nie tylko ich kraj stracił niepodległość, ale ich stolica oraz świątynia – serce narodu – zostały kompletnie zniszczone; większość mieszkańców (cała elita i wyższe warstwy społeczeństwa) została wyprowadzona na wygnanie do bardzo dalekiego, obcego i pogańskiego kraju: do kraju wroga. Żyją teraz wbrew swojej woli w Babilonie, symbolu ludzkiej pychy i zła, mieście, nad którym prorocy zapowiadali sąd.

To wszystko nie oznacza klęski dla Boga Izraela. Nie jest to też przypadkowym biegiem historii, lecz jest to świadome i suwerenne działanie Boga.

Nebukadnesar zniszczył świątynie, ale tylko dlatego, ponieważ Bóg mu na to pozwolił i oddał świątynie w jego ręce. To nie Nebukadnesar zabrał naczynia ze świątyni, lecz Pan Bóg sam mu je dał. Nebukadnesar myśli, że jest panem świata, ale tak naprawdę on jest narzędziem w rękach Bożych; Bóg kontroluje wszystko.

Nebukadnesar wyprowadził trzykrotnie wygnańców z Jerozolimy (patrz schemat dat). Dopiero za trzecim razem (587 p.n.e.) zniszczył Jerozolimę i świątynię. W roku 605 p.n.e. Nebukadnesar zmusił króla Jojakima do tego, aby stał się wasalem Babilonu. Jako zapłatę Nebukadnesar zabrał wiele naczyń ze świątyni oraz liczną grupę pochodzącą z elit Judy (jako zakładników) ze sobą do Babilonu. Daniel i jego przyjaciele należeli do pierwszej grupy wygnańców.

Naczynia z Jerozolimy przechowywano w świątyniach babilońskich, na ‘dowód, że bogowie babilońscy są silniejsi niż Bóg Izraela. Był to wyraźnie polityczny i religijny znak, że teraz rządzi Babilon. 

Ziemia Szynear jest inną nazwą terenu Babilonu, który w Biblii ma zazwyczaj konotację ziemi pogańskiej, będącej przeciw Bogu (Ks. Rodz. 10:10; 11:2). Babilon wtedy oznaczał serce szatańskiego buntu przeciwko Bogu.

Por. Ks. Objawienia 17-18.

w. 3-7

Nebukadnesar zabrał ludzi z Judy w celu wykształcenia ich w duchu kultury i religii babilońskiej, aby służyli mu na dworze i pełnili ważne funkcje. Były to przede wszystkim elity, szlachta, członkowie rodziny królewskiej, funkcjonujące teraz jako zakładnicy wasala.

Taki zwyczaj, stosowali też Rzymianie. Jeśli masz u siebie synów króla, to król się nie odważy zbuntować. Poza tym, jeśli zostaną wychowani w duchu imperium, staną się lojalni wobec króla, który ich dobrze traktował i dał im wykształcenie, mogą potem zostać wysyłani do swego kraju, aby w imieniu imperium rządzić swym ludem. Było to potrzebne, gdyż wielkie imperia posiadały rozbudowaną biurokrację, wymagającą dużej ilości ludzi na pozycjach rządzących.

Daniel i jego przyjaciele są wg rabińskiej tradycji bezpośrednim potomstwem króla Hiskiasza.

Jest to spełnienie proroctwa Izajasza co do króla Hiskiasza, że jego synowie będą służyli na dworze w Babilonie (2 Krl. 18:17; 20:18).

Okazuje się, ze Daniel i jego przyjaciele są dostojni, bez wad, piękni, mądrzy. Posiadają wszystkie cechy samego króla Dawida (1 Sam. 16:12-18; 18:5, 14-15). Nebukadnesar wybrał najlepszych.

Bóg działa poprzez pogan. Wiele wieków wcześniej Józef został sprzedany jako niewolnik, aby w końcu, wiele lat później, stać się wicekrólem Egiptu, jednym z najpotężniejszych ludzi na świecie. Józef też był najpierw pod opieką wyższego, okazał się mądry, otrzymał obce imię (Ks. Rodz. 39:1-6; 41:39-46).

Daniel i przyjaciele znajdują się na pogańskim dworze największego i najpotężniejszego  imperium na świecie. Wywołuje to pytanie jak się tam powinni odnaleźć. Kompletnie zasymilować, czy zachować swoją tożsamość. Jak jako wierzący można funkcjonować w takiej sytuacji?

Młodzież z Judy zostaje przygotowana do przyszłych funkcji służenia królowi i państwu. Mieli zostać zanurzeni w kulturze i religii Babilonu, aby stali się w pełni Babilończykami. W ten sposób Nebukadnesar próbuje wchłonąć Izrael do narodu Babilonu, aby po jakimś czasie nie istniał już jako odrębny naród. Żydzi powinni stracić swoją tożsamość i stać się Babilończykami.   

Elementem tego planu była zmiana imion. Dla nas nie jest to może zbyt trudnym, ale na Bliskim Wschodzie imię stanowi część tożsamości. Zmiana imienia oznacza coś takiego jak zmiana obywatelstwa, przynależności. Imiona wyrażały często przynależność do bogów, co znaczyło, że osoba nosząca takie imię służy i poddaje się temu bogu.

Daniel = Bóg jest moim Sędzią.       

  Baltazar = niech bóg chroni jego życie, lub niech bogini chroni życie króla.

Ananiasz (Hananiah) = Pan był łaskawy.

  Szadrach; znaczenie niejasne, być może związane z bogiem Mardukiem.

Miszael = Kto jest taki jak Bóg.

  Meszach; znaczenie niejasne, być może: kto jest taki jak Wenus?

Azariasz = Pan jest moją pomocą.

  Abed-Nego = sługa Nabu (boga ognia).

Być może stali się eunuchami (Aszpenaz = nadzorca eunuchów), ale nie jest to pewne (w takim razie byłoby to może spełnienie Izajasza 39,7). Znaczenie Aszpenasz mogło z czasem oznaczać nadzorcę pewnego oddziału w pałacu.

Językiem administracyjnym i handlowym był aramejski. Był to język chaldejskiego plemienia, które rządziło Babilonem. Ten język stał się powoli lingua franca bliskiego wschodu.

Językiem ojczystym babilończyków był jednak akadyjski, będący podobnie jak hebrajski językiem semickim, ale mający wyjątkowo skomplikowany sposób zapisu w formie pisma klinowego, gdzie każdy znak reprezentuje sylabę, jak w języku chińskim. Istniało więc wiele tysięcy różnych znaków.

Daniel i jego przyjaciele musieli się nauczyć wszystkiego co było ważne w polityce: język i literatura aramejska i akadyjska, ekonomia, historia, matematyka. Poza tym także teologia oraz mądrość religii, co oznaczało miedzy innymi astrologię, techniki przepowiadania przyszłości. Interpretowanie znaków (omen) było bardzo powszechnym sposobem poznania woli bogów.

Wtedy nie było podziału między religią i innymi dziedzinami. Religia była wszędzie i była blisko związana z praktyką i teorią. W innych miejscach czytamy ostre słowa o religii i mądrości Babilonu (Izajasz 40-55).

Daniel i jego przyjaciele nie uczestniczyli w zajęciach szkoły własnej wiary (dzisiaj powiedzielibyśmy: szkoły chrześcijańskiej), lecz publicznej, przesiąkniętej pogańską kulturą, przygotowującą ich do kariery politycznej w pogańskim państwie, i nie mieli żadnego problemu z tym. Biblia w żaden sposób też nie potępia ich za to.

w. 8-16

Daniel i przyjaciele wszystko akceptują, nie czytamy o żadnym proteście przeciw zmianie imion, przeciw nauczaniu religii itd. Jednak nagle, jeśli chodzi o jedzenie, protestują. W tym momencie Daniel i przyjaciele, którzy byli bierni, sami decydują o tym co będą jeść.

To nieco dziwnie, dlaczego jedzenie jest ważniejsze niż astrologia?

Nie wiemy dokładnie o co chodzi, czy o to, że jedzenie jest skalane (używany wyraz kalać jest terminem kultu). Nie chodzi o koszerne jedzenie, gdyż wino jest przecież koszerne. Też nie może chodzić o fakt, że jedzenie zostało ofiarowane wcześniej bogom, ponieważ warzywa też ofiarowano.

Jednak jedzenie może być częścią tożsamości. Tu Daniel ma możliwość wyrazić swoją ‘inność’.

Jest też powód polityczny - spożywanie potraw ze stołu króla oznacza akceptowanie jego panowania nad życiem osobistym, akceptacje przymierza z królem, gdzie król jest silniejszą partią. Wspólne jedzenie oznacza wspólnotę. Jeść ze stołu króla, oznacza wspólnotę z królem, a tu Daniel i przyjaciele jasno podkreślają, że nie mają wspólnoty z królem. Odmawianie jedzenia oznacza wtedy odmawianie przymierza i wspólnoty z królem.

Daniel bardzo dużo akceptuje, ale lojalność przymierza jest przeznaczona tylko dla Boga. Daniel i jego przyjaciele rozróżniali między służbą państwu a lojalnością przymierza. Odrzucali pewien rodzaj patriotyzmu, który jest bałwochwalstwem; patriotyzm, który wywyższa kraj nad wszystko inne na świecie. Jest to identyfikowanie się z państwem jako najwyższą wartością, ponad złem i dobrem. Wtedy państwo staje się bożkiem a nacjonalizm i patriotyzm bałwochwalstwem.

Nie oznacza to, że jedzenie samo w sobie byłoby złem, lecz jego znaczenie jest złe, dlatego Daniel odmawia.

Istnieje jeszcze inny aspekt. Daniel jest na dworze króla, otrzymując wszystko. Jeśli dobrze prosperuje jest to dla wszystkich jasnym, że dobrze mu się powodzi dzięki hojności króla. Daniel chce udowodnić, że prosperuje nie dzięki dobroci króla, ale dzięki trosce Pana.

Daniel i jego przyjaciele wyglądali nawet lepiej niż reszta, mimo tego, że nie dostali wszystkiego. Wyglądali jak mężczyźni, którzy odżywiają się dobrym mięsem i piją dobre wino.

Wygląda na to, że to tymczasowe odmówienie jedzenia; później Daniel już jadł wszystko (por. 10,3).

Przełożony nie chce akceptować propozycji Daniela, gdyż jest to duże ryzyko dla niego. W końcu ulega i jest gotów na eksperyment, traktując ich wyjątkowo. Mogłoby to się inaczej skończyć, Daniel i przyjaciele mogli za odmawianie jedzenia skończyć w więzieniu lub gorzej.

Bóg błogosławi Daniela (tekst nie mówi, czy Daniel miał wcześniej pewność, co do powodzenia eksperymentu).

w. 19-21

Daniel i przyjaciele stają się bardzo mądrzy. Nebukadnesar rozpoznaje, że są najmądrzejsi. Nie są tylko mądrzejsi niż reszta, ich mądrość jest przede wszystkim inna, gdyż pochodzi od Boga.

Wprawdzie są otwarci na inne mądrości, pogańskie nauczanie, chcą je poznać, ale ich mądrość jest Bożą mądrością. Tego na razie Nebukadnesar jeszcze nie dostrzega.

Nebukadnesar sądził, że zwyciężył nad Bogiem Izraela, ale w końcu to Bóg wygra.

Podbita rodzina królewska, w końcu otrzymuje wpływowe funkcje na dworze najpotężniejszego króla ówczesnego świata. Dostają tą pozycję nie dzięki przemocy, lecz przez mądrość.

Na końcu czytamy, że Daniel został na dworze królewskim aż do panowania perskiego króla Cyrusa. Początek i koniec rozdziału ustala okres działania Daniela

1:1 à trzeciego roku panowania Jojakima, króla judzkiego = 605 p.n.e.

1:21 à pierwszego roku Cyrusa = 539 p.n.e. (ale Daniel raczej jeszcze dłuższej działał).

Tu dostrzegamy ironię. Nebukadnesar podbił pół świata, ale jego ‘niewolnik’ Daniel ma nadal rządzącą funkcje, kiedy jego królestwo już zostało podbite przez inne imperium. Daniel przebywa dłużej w Babilonie niż sami babilończycy.

Wnioski

Daniel 1 budzi u czytelników i wierzących kilka pytań.

Jak można nadal wierzyć w Boga, który wydał świątynię w ręce pogańskiego króla?

Jak można żyć jako wierzący w pogańskim społeczeństwie?

Jak należy reagować na naciski do kompromisu. Które elementy pogańskiego stylu życia akceptujemy, a które już nie?

Kto rządzi?

Lektura całej Księgi Daniela pokazuje, że mimo wszystko, Bóg rządzi, prawdziwa moc jest w niebie. Silni ludzie tacy jak Nebukdanesar tak naprawdę tylko służą ku zrealizowaniu celów Boga.

Jest to pociecha także dzisiaj. Wielu ludzi przeżywa trudne chwile. Wielu chrześcijan strasznie cierpi z powodu wiary. Zadajemy wtedy pytanie, dlaczego? Dlaczego tak ma się dziać, skoro Bóg jest naszym Ojcem i jest wszechmogący? Często nie otrzymujemy odpowiedzi na nasze pytania, ale księga Daniela pociesza wierzącego, pokazując, że nawet w najstraszniejszej sytuacji, Bóg nadal rządzi i ma wszystko pod kontrolą.

Żydzi mogli łatwo stracić wiarę w Boga po utracie wszystkiego, co było ważne dla nich; wyglądało na to, że Bóg opuścił na zawsze swój lud. Ale w tym momencie Daniel i jego przyjaciele, mimo faktu, że na pewno wiele nie rozumieli, nie stracili wiary, ale byli nadal wierni Bogu. To dotyczy też nas dzisiaj: czy jestem nadal wierny Bogu, jeśli dzieją się rzeczy w moim życiu, które są straszne, albo których nie rozumiem?

W Księdze Daniela widzimy, że Bóg nie objawia się w sposób abstrakcyjny. Nie znajdujemy serii wykładów, które systematycznie wyjaśniają, że Bóg rządzi i ma wszystko pod kontrolą (człowiek XXI wieku zrobiłby to w taki sposób).

Bóg objawia się w konkretnych sytuacjach, poprzez działanie w konkretnej historii. Bóg objawia się w relacjach z konkretnymi ludźmi w historii.

Jakie znaczenie ma zatem historia dla nas? Czy należy powiedzieć: ‘Idź i czyń jak Daniel’?

Jednym z celów opowieści w Biblii jest kształtujący wpływ na życie wierzącego. Historia zawiera nauczanie moralne i jest przykładem (1 Kor. 10:6). Historia Daniela pokazuje, jak można się reagować na pewne konkretne sytuacje, ale nie przepisuje w szczegółach, jak należy się zachować.

Jednak jeśli historia i opowieści w Biblii traktujemy tylko jako przykłady i nauczanie moralne, tracimy dużo, gdyż znaczenie historii jednak jest szersze. Historia i Boże działanie w historii są częścią historii zbawienia: czyli historii życia Boga z ludźmi od stworzenia aż do końca, historia która ma swój cel i spełnienie w Jezusie Chrystusie.

Częścią historii zbawienia jest fakt, że Bóg Stworzyciel rządzi i ma wszystko pod kontrolą. Człowiek zgrzeszył i miało to ogromne skutki. Wydaje się, że to koniec stworzenia, ale Bóg miał rozwiązanie. Przez całą historię Bóg pokazuje, że ma wszystko pod kontrolą, i że On zrealizuje swoje cele, których szczytem jest zbawienie przez śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa.

Zdobycie Jerozolimy przez Nebdukadnesera nie było przypadkowym biegiem historii, lecz była to wola Boża, mianowicie kara za nieposłuszeństwo. Wygnanie jest doświadczeniem kary Bożej, ale nie oznacza, że Bóg całkiem opuścił swój lud. W karze Bóg nie tylko jest wierny ale i błogosławi wygnanym.

Wierzący a kultura

Daniel żył w pogańskiej kulturze przepełnionej pogańską religią i bałwochwalstwem, właściwie podobnej do naszej współczesnej kultury. Daniel zmuszony był do aktywnego uczestniczenia w tej kulturze. Daniel wiele akceptuje, więcej niż my prawdopodobnie chcielibyśmy akceptować (np. nauczanie i praktyki astrologii i wróżbiarstwo).

Niektórzy chrześcijanie uważają, że naszym zadaniem jest między innymi, aby podporządkować całą kulturę i wszystkich ludzi wierze chrześcijańskiej. Jednak u Daniela nie widzimy żadnej próby w tym kierunku i jest w ogóle wątpliwym, czy w Biblii znajdziemy taką naukę.

Pytaniem jest jednak: gdzie są granice. Co możemy w kulturze w której żyjemy akceptować, przyjmować? W których aspektach kulturowych i społecznych możemy biernie lub aktywnie brać udział, ale w których już nie? Każdy wierzący musi na nowo odpowiadać na te pytania. Każda kultura, każdy czas wymaga innej odpowiedzi. Księga Daniela (nie tylko rozdz. 1) może pomóc znaleźć odpowiedź na te pytania.

Daniel pokazuje, że jest więcej sposobów, aby żyć we wrogo nastawionym społeczeństwie. Wielu chrześcijan zna tylko jedną reakcję: opór i walkę. Znani są jako ‘fundamentaliści’, walczący wszędzie i z wszystkimi.

Wielu innych natomiast ucieka od ‘świata’ i zamyka się w swoich chrześcijańskich subkulturach (w klasztorach, albo w ewangelikalnych subkulturach). Chrześcijanie tworzą czasami swoje ekskluzywne struktury tylko dla siebie, oddzielając się całkowicie od innych, nie chcąc mieć nic wspólnego z ludźmi spoza swoich kręgów.

Jak możemy pokazać, że Ewangelia ma znaczenie dla dzisiejszego społeczeństwa, jeśli tak naprawdę nie żyjemy w tym społeczeństwie.

Jeszcze inni idą na kompromis; zmieniają przesłanie Biblii tak, aby była możliwa do przyjęcia dla społeczeństwa (np. negują zmartwychwstanie, akceptują śluby homoseksualne, itd.).

Daniel nie głosił wszędzie tego, w co wierzył, on nie ‘ewangelizował’ aktywnie. On nie występował bardzo ostro przeciw kulturze i religii Babilonu, nawet brał aktywny udział w studiach zawierających też astrologię i czytanie znaków od bogów. Daniel też nie uciekał od społeczeństwa.

Daniel zasymilował się w wielkim stopniu do kultury a tekst Biblii nawet chwali Daniela za to. Daniel działał potem jako bliski współpracownik wielkiego króla (jako ‘pierwszy minister’), pogańskiego imperium. W ten sposób miał duży wpływ na króla, a w tym na rządzenie imperium.

Daniel nie jest jedynym przykładem dla nas, ale on pokazuje, że jest więcej sposobów niż tylko opór.

Wierzący żyje w świecie, ale nie jest z tego świata (Jan 17:16; Rz. 12:1-2). To można praktykować na wiele różnych sposobów (co Nowy Testament też pokazuje).

Życie Daniela pokazuje, że można działać na dworze pogańskiego króla, mając nawet wysoką funkcję polityczną, ze związanymi z tym wszystkimi obowiązkami, a jednocześnie zachować swoją czystość i zostać wiernym Bogu.